Δημογραφική εξάπλωση
Ικαρία, Κουφονήσια, Ανάφη, Γαύδος, Τήλος, Σαμοθράκη, Γαδουρονήσι, είναι κάποιοι από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για ελεύθερο κάμπινγκ. Τα ονόματα για τους κατασκηνωτές πολλά: σκηνίτες, φρικιά, ξωμεινάρηδες, γκρούβαλοι- στην περίπτωση της Ικαρίας. Η φιλολογία, για το πώς βγήκε το όνομα αυτό μεγάλη. Η αντιμετώπιση και η υποδοχή τους από την τοπική κοινωνία ποικίλλει κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, όμως έχει βάση της την ανεκτικότητα του Ικαριώτη. Και λέω δεκαετίες γιατί η ελεύθερη κατασκήνωση δεν είναι υπόθεση των τελευταίων χρόνων στην Ικαρία, ούτε και στους υπόλοιπους προορισμούς βέβαια.

Ο ανθρωπολογικός τύπος του γκρούβαλου
Ποιοι είναι τελωσπάντων αυτοί οι γκρούβαλοι; Είναι ξεχωριστό είδος ανθρώπου; Ζουν καταπιεσμένοι στις πόλεις και εξορμούν τα καλοκαίρια στην Ικαρία;  Είναι αυτοί που έρχονται επειδή η Ικαρία έχει γίνει μόδα; Έρχονται για να κοινωνικοποιηθούν; Είναι η γενιά των πεντακοσίων ή και καθόλου ευρώ; Είναι τα δικά μας τα παιδιά; Είναι φυσιολάτρες; Ή μήπως είναι εξωγήινοι;
Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές είναι νέοι (στην ψυχή τουλάχιστον). Αγαπούν τη φύση, τη μουσική, το ελεύθερο και χαλαρό περιβάλλον, είναι κοινωνικοί, χαμογελαστοί και ευγενικοί. Αναζητούν να ξεφύγουν από την πόλη έστω και ευκαιριακά και να ενταχθούν έστω και για λίγο σε μια διαφορετική κοινωνία. Να ζήσουν δηλαδή με διαφορερικούς όρους από αυτούς που τους έχουν επιβληθεί (αλλά και έχουν αποδεχθεί) στην πόλη.

Η διάδραση με την τοπική κοινωνία
Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές διαλέγουν σημείο αναφοράς αλλά και πεδίο δράσης τους την παραλία ή το ποτάμι. Συχνά εξορμούν και σε άλλα μέρη και συγχρωτίζονται με την τοπική κοινωνία και ενισχύουν ο καθένας στο μέτρο που μπορεί, την τοπική οικονομία. Σέβονται τις παραδόσεις και τις τοπικές συνήθειες, πλησιάζουν τους μόνιμους κατοίκους με σεβασμό και ευγένεια. Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές συνήθως επανέρχονται κάθε χρόνο στην Ικαρία, σπανίως δε, η αγάπη για τον τόπο γίνεται τόσο μεγάλη ώστε να αποφασίζουν να πολιτογραφηθούν στο νησί.

Οικολογικό αποτύπωμα
Κανονικά, ένας ελεύθερος κατασκηνωτής-τρια, που αποφασίζει να ζήσει πρόσκαιρα στη φύση, σέβεται το περιβάλλον, δεν αφήνει απορρίμματα -συχνά μάλιστα μαζεύει τα απορρίμματα των άλλων, δεν κόβει δέντρα και κλαδιά για να ανάψει φωτιές και βέβαια  δεν διανοείται να μαγειρέψει ή να ανάψει φωτιά στο δάσος.

Τότε πού είναι το πρόβλημα;
• Πρώτα και κύρια το πρόβλημα είναι η μαζικότητα αυτού του είδους τουρισμού. To να υπάρχουν εκατοντάδες άτομα σε μια παραλία χωρίς απολύτως καμία υποδομή (ούτε καν τουαλέτα!) φτάνει για να αλλοιώσει την εικόνα του τοπίου όταν στην Ικαρία δεν υπάρχει οργανωμένο κάμπινγκ ή χώρος φιλοξενίας.
• Η μαζική προσέλευση των κατασκηνωτών γίνεται στην πολύ μικρή τουριστική σεζόν (20 ημέρες τον Αύγουστο) και μόνο τότε.
• Η έλλειψη κατασκηνωτικής αλλά και κοινωνικής συνείδησης. Μεγάλο μέρος των κατασκηνωτών παρασύρονται και μεταφέρουν τις συνήθειες της πόλης στην παραλία. Ο  ενσυνείδητος κατασκηνωτής δεν ικανοποιεί την καθημερινή, φυσική του ανάγκη στις παραλίες, δεν αφήνει αδέσποτα χαρτιά υγείας επειδή “με μια βροχούλα θα λιώσουν”. Ξέρει καλά πως η εποχή των βροχών απέχει μήνες και πως το καλοκαίρι είναι η εποχή των μελτεμιών. Αν λοιπόν άφηνε τα χαρτιά υγείας εκτεθειμένα, αυτά θα στροβιλίζονταν ελεύθερα και ανέμελα πάνω από τους λουόμενους και η  βαρύτητα θα αναλάμβανε τα υπόλοιπα. Ο κατασκηνωτής δεν θα έπρεπε να συμπεριφέρεται λες και η παραλία είναι μια μεγάλη “καβάτζα”. Δεν κρεμά σακούλες παντού, δεν αφήνει τα μαγειρικά του σκεύη εκτεθειμένα ούτε κρεμά παντού αιώρες και τέντες. Ξέρει ότι αυτό δηλώνει επίδειξη ιδιοκτησίας, η οποία είναι μια μικροαστική συνήθεια των πόλεων. Ξέρει επίσης πως η παραλία είναι ένα αγαθό που το μοιραζόμαστε όλοι. Άλλωστε σε μια τέτοια κοινωνία ονειρεύεται να ζήσει. Ελεύθερη και αταξική.
• Δεν υπάρχει οργανωμένο πλάνο για το τι είδους τουρισμό θέλουμε με βάση το τι μπορεί να αντέξει το νησί και το τι του ταιριάζει. Αυτό χρειάζεται όχι μόνο συνεργασία ανάμεσα στο Δήμο και τους επαγγελματίες του τουρισμού αλλά και διεκδίκηση συχνής συγκοινωνίας με τη στεριά και τα γύρω νησιά καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Άλλωστε ο αγροτουρισμός και ο οικοτουρισμός που ταιριάζουν με το χαρακτήρα και τη νοοτροπία του νησιού δεν πραγματοποιούνται σε μια εικοσαήμερη σεζόν τον Αύγουστο.
• Έχει παρατηρηθεί μερικές φορές όσο χορεύει μια παρέα κάποιοι να “κοινωνικοποιούν” το φαγητό και το κρασί της και, όταν έρθουν πίσω στο τραπέζι τους να μη βρουν τίποτα ή ενώ όλοι χορεύουν τον καριώτικο κάποιοι να νομίζουν ότι είναι σε ρέγγε πάρτυ. Είναι πολύ εύκολο λίγες προβληματικές συμπεριφορές να προσδιορίσουν το σύνολο. Συνήθως-κακώς κατά τη γνώμη μου- έχουμε την τάση να θυμόμαστε τα αρνητικά παρά τα θετικά μιας κατάστασης. Άρα, επεισόδια, καυγάδες και ακραίες συμπεριφορές είναι αυτά που συνήθως αφήνουν την επίγευση της παρέλασης των επισκεπτών στο τέλος του καλοκαιριού.

Άρα πού είναι η λύση;
Όπως αναφέρθηκε και στην πρώτη λαική συνέλευση σχετικά με το θέμα, δεν υπάρχει κάποιος που να συμφωνεί με την τωρινή κατάσταση των παραλιών το καλοκαίρι.
Ωστόσο, είναι ανέφικτο αλλά και παράλογο να πηγαίνουμε στα λιμάνια και να ζητάμε κράτηση ξενοδοχείου από τους επισκέπτες για να διασφαλίσουμε ότι δε θα υπάρχουν κατασκηνωτές αλλά και ρατσιστικό να κρίνουμε τους ανθρώπους από την εμφάνισή τους και να προδικάζουμε και τη συμπεριφορά τους.
Η δημιουργία ενός ή παραπάνω χώρων φιλοξενίας θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα σε μεγάλο βαθμό. Ταυτόχρονα θα αποτελούσε και ένα σημαντικό έσοδο για το Δήμο μας.
Η προσέγγιση και η ενημέρωση όλων των επισκεπτών θα μπορούσε να προλάβει πολλές “προβληματικές” συμπεριφορές. Το καλό παράδειγμα από την πλευρά των κατοίκων θα ωθούσε τους επισκέπτες προς την ίδια κατεύθυνση.
Η Ικαρία είναι μόδα τα τελευταία χρόνια. Και άλλα νησιά πέρασαν από την ίδια φάση. Σε κάποια, η κατάσταση αφέθηκε ανεξέλεγκτη και το περιβάλλον υπέστη ανεπανόρθωτη ζημιά. Κάποια έδιωξαν τους δικούς τους γκρούβαλους και μάλιστα με πολύ βίαιους τρόπους. Πολλά από αυτά τα νησιά προσκύνησαν ένα άλλο είδος τουρισμού, ισοπεδωτικού και αλλοτριωτικού. Κάποια άλλα χάθηκαν στη μοναξιά και την εσωστρέφειά τους. Κάποια νησιά δέχτηκαν αυτό το είδος τουρισμού θέτοντας όμως όρους και κανόνες.

Η Ικαρία σε ποια πλευρά θέλει να είναι;

Μαρίνα Λαγού
marina.lagou@gmail.com

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις της Μαρίνας Λαγού.