Η καθημερινή ζωή ενός 97χρονου Ελληνοαμερικανού που είχε διαγνωστεί με καρκίνο στα 65 του και της Πιτσιρίκας, της κατα 12 χρόνια νεότερης συντρόφου του. Ικαρία, έρωτας, κρασί και αθανασία με υπόκρουση από τους επίσης Ελληνοαμερικάνους Velvoids.

Δεν πρέπει να υπάρχει άνθρωπος που να έχει επισκεφτεί την Ικαρία και να μην έχει να λέει ότι εκεί οι άνθρωποι κινούνται σε άλλους ρυθμούς, μοναδικά χαλαρούς. Το ίδιο το νησί απόδειξε τον sui generis χαρακτήρα του, όταν σχεδόν με το ξέσπασμα της κρίσης συμπεριλήφθηκε στις «Μπλε Ζώνες» του κόσμου, στα σημεία δηλαδή που οι ζωές των ανθρώπων διαρκούν περισσότερο, μαζί με άλλα 4 μέρη (Σαρδηνία, Οκινάουα/Ιαπωνία, Χερσόνησος Νικόγια/Κόστα Ρίκα, Λόμα Λίντα/Καλιφόρνια), ύστερα από έρευνα των ανθρωπολόγων Τζιάνι Πες και Μισέλ Πουλέν, καθώς και του εξερευνητή/συγγραφέα Νταν Μπιούτνερ για λογαριασμό του National Geographic. Λίγο αργότερα, τον Οκτώβριο του 2012, το New York Times Magazine κυκλοφόρησε με ένα άρθρο που είχε τίτλο «Το Νησί Όπου οι Άνθρωποι Ξεχνούν να Πεθάνουν» , αφιερωμένο στην Ικαρία, αλλά και ειδικότερα στη ζωή ενός κατοίκου της, του Σταμάτη Μωραΐτη, ενός 97χρονου Ελληνοαμερικανού που είχε διαγνωστεί με προχωρημένο καρκίνο στον πνεύμονα το 1980, όταν ήταν 65 ετών και οι γιατροί του έδωσαν μόλις 6 -«το πολύ 9»- μήνες ζωής. Όπως αποδείχτηκε ο μπαρμπα-Σταμάτης είχε τα δικά του κρυφά όπλα για να ζήσει πολύ περισσότερο, κυρίως δηλαδή την κατά 12 χρόνια νεότερη σύντροφο της ζωής του Ελπινίκη ή «Πιτσιρίκα», το κόκκινο κρασί, και βέβαια το ίδιο το νησί όπου μετακόμισε «για να έχει μια πιο οικονομική κηδεία»…

Σταμάτης Μωραΐτης: Κάνει μπαμ ότι αυτός ο άνθρωπος νίκησε τον καρκίνο

Αυτή την ιστορία του μπάρμπα-Σταμάτη και της Πιτσιρίκας φωτίζει το ημίωρο ντοκιμαντέρ “True Blue” του Χάρη Ραφτογιάννη, που θα κάνει την πρεμιέρα του στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (11-20 Μαρτίου). Παρακολουθώντας στιγμές από την καθημερινότητα του υπερ-ηλικιωμένου ζευγαριού, η φυσικότητα με την οποία και οι δύο δείχνουν τη λατρεία τους για εφήμερες χαρές της ζωής –η πανσέληνος, τα ανθισμένα τριαντάφυλλα, τα ποτηράκια με το κρασί, η συγχαρητήρια κάρτα από τους Κλίντον (!) για τα 50 χρόνια γάμου τους- αναμειγνύεται με συνεχείς νύξεις για τον θάνατο που αναπόφευκτα (;) επικρέμεται – το καθημερινό μάδημα του χάρτινου ημερολόγιου, οι ιατρικές εξετάσεις, το ληξιαρχείο του δήμου, οι κηδείες φίλων και γνωστών –έως το πικρόγλυκο τέλος. Rock n’ roll καταστάσεις, με άλλα λόγια, που έχουν και την ανάλογη υπόκρουση, από τους επίσης Ελληνοαμερικάνους Velvoids.

Η Πιτσιρίκα με το κόκκινο Λάντα στους δρόμους του Άγιου Κήρυκου

To True Blue είναι το 3ο ντοκιμαντέρ που υπογράφει ο Χάρης Ραφτογιάννης. Η μικρού μήκους ταινία του Στον Πάγκο του Χασάπη (2006) και τα ντοκιμαντέρ Σπορέας Σπόρων (2010) και Σιγή Ιχθύων (2011) βραβεύτηκαν στην Ελλάδα και προβλήθηκαν σε σηµαντικά φεστιβάλ του εξωτερικού (Angers, Montpellier, Nice κ.ά). Ταυτόχρονα ετοιμάζει το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ «Αεραλάνδη» (σχετικά με τους Αέρα Πατέρα, «το μεγαλύτερο συγκρότημα όλων των εποχών –σε αριθμό μελών»), αλλά και την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία φιξιόν, που θα είναι «ένα υπαρξιακό παραμύθι αγάπης». Συζητήσαμε μαζί του για τη μεθυστική –κυρίως κυριολεκτικά- εμπειρία του True Blue:

Χάρης Ραφτογιάννης

Πώς ανακάλυψες την ιστορία του ζευγαριού; Πώς ήταν να έχεις συνέχεια την κάμερά σου στραμμένη σε δύο σχεδόν αιωνόβιους πρωταγωνιστές; Αρχικά τους εντοπίσαμε από το διαδίκτυο, με την παραγωγό Βίκυ Μίχα, που είχε και την ιδέα για το ντοκιμαντέρ. Η Ικαρία, είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα το 2011, καθώς μόλις είχαν κυκλοφορήσει τα αποτελέσματα μιας παγκόσμιας έρευνας για τη μακροζωία. Οπότε, ξένα και ελληνικά δίκτυα έρχονταν να καλύψουν το φαινόμενο. Στη συνέχεια πήγαμε στο νησί και συναντήσαμε διάφορους υπερήλικες. Αλλά, ο Σταμάτης και η Πιτσιρίκα ήταν για εμάς από την αρχή οι πιο ακμαίοι και χαρισματικοί. Και για έναν επιπλέον λόγο. Ήταν ζευγάρι. Υπήρχε ο έρωτας.

Thank you for the days…

Το γύρισμα με υπερήλικες είναι πολύ ιδιόμορφο. Κάποιες ώρες έχεις την αίσθηση ότι είσαι με μικρά παιδιά. Αλλά, κάποιες ώρες, νιώθεις ότι κουβαλούν τη σοφία του έμπειρου. Είναι σαν να συμπυκνώνονται όλες οι ηλικίες σε μια μορφή. Ως προς την κάμερα, συνήθως αγνοούσαν την παρουσία της, πράγμα που διευκόλυνε κατά πολύ το γύρισμα. Από την άλλη, είναι φυσιολογικό να κουράζονται σχετικά γρήγορα και γενικότερα να θέλουν να έχουν προσωπικό χώρο και χρόνο, ύστερα από κάποια ώρα. Οπότε ο χρόνος γυρίσματος ήταν τελικά αρκετά λιγότερος από τις 8 μέρες που περάσαμε μαζί.

Η Πιτσιρίκα καμαρώνει για τα συγχαρητήρια από τον Μπιλ και τη Χίλαρι

Τι θυμάσαι πιο πολύ από τα γυρίσματα στην Ικαρία; Τα ιαματικά λουτρά, τα πανηγύρια, το κόκκινο κρασί, τις επιστολές που έστελναν οι Κλίντον στις επετείους του ζευγαριού. Αλλά πιο πολύ το γεγονός ο τόπος αυτός έχει κάτι υπερφυσικό. Η φύση είναι περίεργη, σαν να είναι διογκωμένη. Το ίδιο ένιωθα και για τον Σταμάτη και την Πιτσιρίκα. Φαίνονταν ότι είναι πλασμένοι από άλλο υλικό.

Το κρασί –και δη το κόκκινο- φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο… Ναι, το αυθεντικό, έλεγε ο μπάρμπα Σταμάτης, αυτό που φτιάχνει από τα αμπέλια του. Η αλήθεια είναι ότι ο ίδιος το έχει ως το ανοιχτό μυστικό του, είναι το ελιξίριό του, έχοντας προσπεράσει χάρη σ’ αυτό, έναν θανατηφόρο καρκίνο όπως ήταν και η εκτίμηση των γιατρών του τότε, το μακρινό 1980.

Ο Σταμάτης όταν έβρισκε παρέα τού άρεσε να πίνει. Οπότε δεν μπορούσαμε να του χαλάσουμε το χατίρι και είχαμε για πρωινό, κρασί και παξιμάδι, σαν θεία κοινωνία. Διασκέδαζε πολύ όταν μας έβλεπε σχεδόν μεθυσμένους -εμένα και τον φωτογράφο, Παντελή Ματζανά, ενώ ο ίδιος άντεχε. Φαντάσου, θα μπορούσαμε να ήμασταν τα εγγόνια του. Τα γυρίσματα έγιναν υπό την επήρεια του θαυματουργού του κρασιού, σε κατάσταση ημιμέθης. Κανονικά, η θέαση του ντοκ πρέπει να γίνεται και αυτή με ένα αντίστοιχο ποτηράκι, για τον συντονισμό.

O τίτλος “True Blue” … Blue από τη θάλασσα, το Αιγαίο, τις Μπλε Ζώνες του κόσμου με τη γενικευμένη μακροζωία και όλα αυτά με το πέπλο του πραγματικού, του αυθεντικού, γιατί η έκφραση true blue σημαίνει «ειλικρινά» στα Αγγλικά.

Παραπέμπει και στο περίφημο hit της Madonna… Χεχε, ναι, θα μπορούσε. Το ντοκιμαντέρ έχει κάτι από την ανεμελιά του True Blue της Μαντόνα, αν και η πραγματική αναφορά είναι το True Blue του Dirty Beaches, με αυτό έκλεινε η αρχική εκδοχή της ταινίας. Ένα κομμάτι ρετρό, με αναφορές στα 50s, την εποχή όπου έζησε την ώριμη νιότη του το ζευγάρι, εκεί γύρω στα 40 τους, αλλά και μοντέρνο και ψυχεδελικό. Και ασφαλώς βαθιά αμερικάνικο και ερωτικό. Αλλά ο Dirty Beaches τελικά δεν μπόρεσε να μας παραχωρήσει το κομμάτι καθώς είχε μπλεξίματα με τα δικαιώματά του, όποτε καταλήξαμε στους «τοπικούς» Αμερικανούς μας, τους Velvoids, που ευγενικά και γενναιόδωρα παραχώρησαν τα τραγούδια τους. Ο τίτλος ωστόσο παρέμεινε..

Οι Velvoids επίσης Ελληνοαμερικάνοι, ωστόσο πάνω από μισό αιώνα νεότεροι από τους ηλικιωμένους πρωταγωνιστές. Πώς βλέπεις το μεταξύ τους πάντρεμα; Παρεμπιπτόντως κι εγώ είμαι σχεδόν Ελληνοαμερικάνος, μιας και η οικογένεια της μητέρας μου είναι από τις ΗΠΑ, όποτε μού είναι πολύ οικεία η συγκεκριμένη νοοτροπία. Χρειαζόμασταν την Αμερική και τον ήχο από το excitement του καθαρού rock n’ roll με κάποιον τρόπο. Και οι Velvoids κουβαλούν αυτά τα χαρακτηριστικά και την αμεσότητα στον ήχο τους. Ένας φίλος έλεγε ότι η Πιτσιρίκα είναι η πιο ροκ γιαγιά που έχει δει. Φαντάσου ότι οδηγούσε στα 85 της ένα παλιό Λάντα, χωρίς υδραυλικό τιμόνι βεβαίως, κάνοντας ξένοιαστες βόλτες στην εξοχή του νησιού με τον Σταμάτη, έχοντας καταναλώσει κάμποσες μπίρες. Και όλα αυτά χωρίς να υπάρχει ίχνος παρακμής από το πιώμα. Θα μπορούσε να είναι ένα εφηβικό ρόουντ μούβι ή ένα παραμύθι για τη χαρά και τη μελαγχολία τού να μένεις αθάνατος, ενώ γύρω σου όλα πεθαίνουν. Αν και τώρα που το σκέφτομαι δεν είμαι σίγουρος ότι όλα πεθαίνουν…

Στην ταινία γίνονται κάποιες διακριτικές αναφορές στην «Ελλάδα της κρίσης» που ξέρουμε όλοι, μέσω τηλεοράσεων κλπ… Συγκριτικά η ζωή στην Ικαρία μοιάζει σχεδόν ειδυλλιακή… Ποια νομίζεις είναι η «πραγματική» ζωή στη χώρα σήμερα; Υπάρχουν περιθώρια επιλογής για να ζει κανείς σ’ έναν παράλληλο κόσμο, με λιγότερους φόβους, ανασφάλειες κ.λπ;
Από μόνος του ο τόπος ίσως δεν μπορεί να κάνει τη διαφορά. Δυστυχώς και οι τόποι με τα χρόνια αλλοιώνονται. Περισσότερο αισθάνομαι ότι το πιο σημαντικό είναι να ζεις με την καρδούλα σου ό,τι ζεις. Και αυτοί οι τύποι το καταφέρνουν πηγαία, εξού και το True Blue = ειλικρινά. Δεν πολυσκέφτονται π.χ. τι λέει η εφημερίδα γι’ αυτό που είναι καλό να φάω για να μείνω για πάντα νέος, ή τι θα πει η τηλεόραση για τη χρεοκοπία, την Τρόικα, κ.λπ. κ.λπ… Δεν επηρεάζονται τόσο από εξωτερικούς παράγοντες και ψυχαναγκασμούς. Ζουν τη ζωή, και ίσως γι’ αυτό ζουν και περισσότερο. Τώρα, εύλογα θα πει κάποιος ότι κι αυτό μπορεί να μην αρκεί, ποια ζωή, σε μια εποχή όπως τη δική μας… Η υπέρβαση είναι διαρκώς το ζητούμενο. Και η καταχνιά είναι ίσως καμιά φορά προαπαιτούμενό της. Οπότε, ευκαιρία να βγούμε και στο φως λιγάκι. Το αληθινό, που θα ‘λεγε και ο μπάρμπα-Σταμάτης.

True Blue
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Χάρης Ραφτογιάννης
Ιδέα- Έρευνα: Βίκυ Μίχα
Φωτογραφία – Ήχος: Παντελής Μαντζανάς & Χάρης Ραφτογιάννης
Μοντάζ: Χάρης Ραφτογιάννης
Μουσική : The Velvoids, Dave Cee
Παραγωγή: Χάρης Ραφτογιάννης, Βίκυ Μίχα, Μπου, Φένια Κοσοβίτσα
Photo credits: Παντελής Μαντζανάς & Χάρης Ραφτογιάννης
Το True Blue θα προβληθεί στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Αίθουσα Παύλος Ζάννας – Ολύμπιον, Σάββατο 12/3/2016, 20:00
Αίθουσα Τόνια Μαρκετάκη- Αποθήκη Δ- Λιμάνι, Δευτέρα 14/3/2016, 15:00

Αντρέας Κίκηρας
popaganda.gr

Σημείωση από το ikariamag.gr: O Σταμάτης Μωραϊτης απεβίωση τον Φεβρουάριο του 2013. Διαβάστε σχετικά: Απεβίωσε ο Ικαριώτης αιωνόβιος των αφιερωμάτων για την ικαριακή μακροζωία

Γράψε μας μια ιστορία γεμάτη έρωτα στην Ικαρία & μπες στην ειδική έκδοση των ελεύθερων πτήσεων και το Φεστιβάλ #ArteisErota; Περισσότερα εδώ.