Η παιώνια είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα αγριολούλουδα των βουνών της Ελλάδας και η φύση χάρισε στην Ικαρία ένα μοναδικό και σπανιότατο υποείδος. Την συναντάμε, με πολύ ψάξιμο και κόπο, στις βραχώδεις πλαγιές του Αθέρα. Είναι ποώδες φυτό που προτιμάει τα ασβεστολιθικά εδάφη και τα σκιερά μέρη.

Το υπέργειο τμήμα της ξεραίνεται τελείως μετά την ανθοφορία, ενώ το υπόγειο επιζεί κάτω από το έδαφος. Ο βλαστός είναι κοκκινωπός και λείος. Τα άνθη φυτρώνουν ανά ένα σε κάθε βλαστό, έχουν διάμετρο 5-8 εκ. και είναι λευκά ή ροδόλευκα ή με ρόδινη απόχρωση στη βάση των πετάλων. Ανθίζει τον Απρίλιο και το Μάιο.

Η παιώνια δε σταματάει να εκπλήσσει ακόμα κι όταν πέσουν τα πέταλα. Αποκαλύπτουν τους χνουδωτούς θύλακες του καρπού, σε σχήμα αμυγδάλου, γεμάτους μεγάλα στρογγυλά μαύρα και κόκκινα σπέρματα. Το φυτό που μπορεί να προέλθει από τους μαύρους σπόρους θα ανθίσει για πρώτη φορά μετά από 4-5 χρόνια!

Οφείλει το όνομά του στον μυθικό Παίωνα, μαθητή του Ασκληπιού, ο οποίος θεράπευσε ένα τραύμα του Πλούτωνα που του είχε προκαλέσει ο Ηρακλής. Ο Ασκληπιός σκότωσε τον μαθητή του από φθόνο, αλλά ο Πλούτωνας τον μεταμόρφωσε στο άνθος που πήρε το όνομά του.

Η παιώνια είχε ανέκαθεν φαρμακευτική χρήση, θεωρούταν αντίδοτο στους πυρετούς, τις δηλητηριάσεις και τη μαγεία. Ήταν κατάλληλο για τις παθήσεις των νεφρών, των εντέρων, τους κολικούς, το δάγκωμα των φιδιών και έδιωχνε τους εφιάλτες. Η συλλογή του φυτού συνοδευόταν από παράξενες δοξασίες, όπως για παράδειγμα ότι οι ρίζες έπρεπε να συλλέγονται τη νύχτα. Η σύγχρονη ιατρική επιβεβαιώνει τις αναλγητικές και ηρεμιστικές της ιδιότητες.

Όμως, οι άνθρωποι αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για την παιώνια. Η ομορφιά της και οι ιδιότητές της ήταν πειρασμός. Έτσι, τουλάχιστον παλαιότερα που υπήρχε σε αφθονία, την έκοβαν ή την ξερίζωναν για να  την μεταφυτεύσουν στους κήπους. Η συνεχής διάνοιξη δασικών δρόμων  επιδείνωσε την κατάσταση καταστρέφοντας τους βιότοπούς της. Τα τελευταία χρόνια οι πληθυσμοί λιγοστεύουν επικίνδυνα, γεγονός που επιβεβαιώνει πόσο ευάλωτο είναι το φυτό, από τη στιγμή που θα το ανακαλύψει ο άνθρωπος.

Γενικότερα, είναι ένα πανέμορφο λουλούδι που διατηρεί πολλά πρωτόγονα χαρακτηριστικά που πιστοποιούν την παλαιότητα του γένους του. Είναι άκρως απειλούμενο και χρειάζεται αμέσως μέτρα για την προστασία και τον πολλαπλασιασμό του. Σε διαφορετική περίπτωση, θα προστεθεί στη λίστα με τα «χαμένα» που κάνει τον τόπο μας, συνεπώς κι εμάς, όλο και πιο φτωχούς.

Γιάννης Κέφαλος
jianniskefalos@yahoo.gr