Εισήγηση της Παράταξης "Αγώνας για τα Νησιά μας" για το θέμα της πορείας υλοποίησης του ΕΣΠΑ που συζητήθηκε στην προχθεσινή συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Βορείου Αιγαίου.

Παγωμένα τα μεγάλα έργα στο Βόρειο Αιγαίο
Προτάσεις για την επιτάχυνση και την καλύτερη αξιοποίηση του ΕΣΠΑ
Η ανάπτυξη θα πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο της προσπάθειας μας

Το σημαντικότερο χρηματοδοτικό εργαλείο για την πραγματοποίηση των σημαντικών αναπτυξιακών παρεμβάσεων που είναι απαραίτητες στα νησιά μας είναι το ΕΣΠΑ. Ένα εργαλείο που μπορεί ταυτόχρονα να συμβάλλει σημαντικά στην τόνωση της τοπικής οικονομίας, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη οικονομική κατάσταση.

Η συζήτηση που κάνουμε σήμερα, είναι σημαντική και πιστεύω ότι θα έπρεπε το θέμα να μας έχει προβληματίσει ως Περιφερειακό Συμβούλιο από την αρχή της θητείας μας.

Ας δούμε καταρχήν πως έχει διαμορφωθεί σήμερα η κατάσταση:

- Καταρχήν το ΕΣΠΑ καθυστέρησε και αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα λόγω του «Καλλικράτη» και αυτό παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των υπαλλήλων όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Δυστυχώς δεν υπήρξε η κατάλληλη προετοιμασία για την μεταβατική περίοδο. Άποψη μας είναι ότι θα έπρεπε η διαχείριση του Προγράμματος να έχει περιέλθει στην αιρετή Περιφέρεια από την 01.01.2011.

-  Το Περιφερειακό Πρόγραμμα, αλλά και γενικότερα το ΕΣΠΑ έχει ποσοστό απορρόφησης ιδιαίτερα χαμηλό, της τάξης μόλις του 20%, στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου είναι ακόμη χαμηλότερο στο 16,4 %. Και να σκεφθεί κανείς ότι έχουμε διανύσει σχεδόν 5 χρόνια από την έναρξη του Προγράμματος και είμαστε στη μέση της πορείας υλοποίησης του.

- Τα μεγάλα έργα στο Βόρειο Αιγαίο είναι παγωμένα και παραμένουν μόνο ως κυβερνητικές εξαγγελίες. Εκτός από τον οδικό άξονα Καλλονή – Σίγρι που διαβάσαμε ότι προχωρά και είναι ένα σημαντικό έργο, να θυμίσω ενδεικτικά, τον οδικό άξονα Καλλονή – Πέτρα, την αναβάθμιση – επέκταση του Αεροδρομίου Μυτιλήνης και της Χίου, τα λιμενικά έργα στο Σίγρι, τον Αη Στράτη, τη Χίο, τη Σάμο και την Ικαρία, το έργο του εκσυγχρονισμού και της κατασκευής νέας πτέρυγας στο Νοσοκομείο Μυτιλήνης (ο αρμόδιος Υπουργός είχε εξαγγείλει ότι θα δημοπρατηθεί τον Απρίλιο 2011), το υδρευτικό σχέδιο για τη Λέσβο με την κατασκευή των μεγάλων φραγμάτων Τσικνιά και Πολιχνίτου και των έργων για την αξιοποίηση τους (η β΄ φάση των μελετών δεν έχει ακόμη χρηματοδοτηθεί), τα νέα έργα κατασκευής βιολογικών καθαρισμών κλπ. Αυτές οι καθυστερήσεις επηρεάζουν άμεσα και το θέμα της απορρόφησης των πόρων και των δεσμεύσεων μας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

- Το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα για το Βόρειο Αιγαίο Π/Υ 63 εκ. ευρώ, που εξαγγέλθηκε πριν από 1 χρόνο παραμένει στα συρτάρια. Πρόγραμμα που θα λειτουργούσε συμπληρωματικά στις δράσεις του ΕΣΠΑ.
   
- Η πρόσφατη Αναθεώρηση του Περιφερειακού Προγράμματος είχε σαν αποτέλεσμα την μείωση του Π/Υ κατά 23 εκ. ευρώ, εκ των οποίων τα 20 εκ. ευρώ αφορούν τον άξονα που χρηματοδοτεί δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, την υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό, την πρόνοια κλπ. Άποψη μας είναι ότι το Βόρειο Αιγαίο θα μπορούσε να εξαιρεθεί από τη μείωση αυτή και αυτό θα έπρεπε να το διεκδικήσουμε και αυτό δεν έγινε. Αν το θέλετε αυτό θα μπορούσε να αποτελεί και αντιστάθμισμα για το Ειδικό Αναπτυξιακό Βορείου Αιγαίου Π/Υ 63 εκ. €, ενώ αντίστοιχα Ειδικά Αναπτυξιακά Προγράμματα έχουν ενεργοποιηθεί και στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου με συνολικό Π/Υ 250 εκ. ευρώ και στην Περιφέρεια Κρήτης με συνολικό Π/Υ 120 εκ. ευρώ.

- Οι πόροι που καλείται σήμερα να διαχειριστεί η αιρετή Περιφέρεια, σε ότι αφορά το Περιφερειακό Πρόγραμμα είναι ουσιαστικά ελάχιστοι της τάξης των 56 εκ. ευρώ, αφού οι εντάξεις είναι σήμερα 300 εκ. ευρώ και έχει γίνει εκχώρηση για τη διαχείριση 356 εκ. ευρώ. Ουσιαστικά ευελπιστούμε μόνο στους πόρους που θα απελευθερωθούν από τις εκπτώσεις των έργων, οι οποίοι δεν μπορούν να εκτιμηθούν στην παρούσα φάση.

- Παραμένει μέχρι σήμερα ζητούμενο πόσοι είναι οι πόροι των Τομεακών Προγραμμάτων που έχουν συμφωνηθεί για να χρηματοδοτήσουν έργα στο Βόρειο Αιγαίο, καθώς και η διαδικασία που ακολουθείται για την επιλογή των προς ένταξη έργων. Άποψη μας είναι ότι ο ρόλος αυτός θα πρέπει να περιέλθει στην αιρετή Περιφέρεια, η οποία θα πρέπει να αποφασίζει σε συνεργασία με την Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση και το Περιφερειακό Συμβούλιο να παίρνει την τελική απόφαση.

- Η χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση μελετών που είναι υπό εκπόνηση, αλλά και νέων μελετών δεν προχώρησε. Αποτέλεσμα είναι να κινδυνεύουν να μην ολοκληρωθούν οι μελέτες για τους οδικούς άξονες Μεγαλοχώρι – Αγιάσος, Αμπελικό – Σταυρός, Παππάδος – Πλωμάρι και Θερμή – Μανταμάδος στη Λέσβο και αντίστοιχες περιπτώσεις υπάρχουν στους άλλους Νομούς, ενώ νέες προτάσεις όπως η εκπόνηση μελετών για την προστασία των περιοχών Natura 2000 δεν χρηματοδοτήθηκαν.

- Τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν επιλέγονται μέχρι σήμερα με μόνο κριτήριο την ωριμότητα και τις διαδικασίες των Προγραμμάτων. Καθοριστικό δε ρόλο σε πολλές περιπτώσεις έχει το εκάστοτε Υπουργείο, το οποίο επιλέγει τα προς χρηματοδότηση έργα όπως π.χ. στον Πολιτισμό, στην Εκπαίδευση, στη Υγεία κλπ. Άποψη μας είναι ότι στην επιλογή των έργων θα πρέπει να υπάρξει και το κριτήριο της σκοπιμότητας και της προτεραιότητας των έργων προκειμένου να εξασφαλιστεί η υλοποίηση όλων των σημαντικών αναπτυξιακών παρεμβάσεων που έχει ανάγκη κάθε νησί της Περιφέρειας.

- Τέλος, η γραφειοκρατία συνεχίζει να αποτελεί ένα βασικό ανασταλτικό παράγοντα στην υλοποίηση των έργων. Ενδεικτικά να αναφέρω τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις καθυστερήσεις στη διαδικασία των απαλλοτριώσεων.

Η αιρετή πλέον Περιφέρεια έχει 01.01.2011 τον πρώτο λόγο για τον προγραμματισμό των έργων και των παρεμβάσεων που θα πραγματοποιηθούν, ενώ από την 01.07.2011 έχει και την ευθύνη για τη διαχείριση του ΕΣΠΑ.
Αυτή είναι μια σημαντική δυνατότητα που θα πρέπει να την αξιοποιήσουμε στο μέγιστο βαθμό.
Αξιοποιώντας ταυτόχρονα προς την κατεύθυνση αυτή το έμπειρο στελεχιακό δυναμικό που διαθέτει η Διαχειριστική Αρχή και οι Τεχνικές Υπηρεσίες της Περιφέρειας.

Για την επιτάχυνση και την καλύτερη αξιοποίηση του ΕΣΠΑ προς όφελος της ανάπτυξης των νησιών μας θα σας καταθέσουμε συγκεκριμένες προτάσεις που πιστεύουμε ότι μπορούν να συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή:

1. Εκπόνηση αναπτυξιακού σχεδιασμού τόσο σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας, όσο και σε επίπεδο Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στη βάση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης του ΕΣΠΑ, το οποίο λήγει το έτος 2015. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με την Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση και όλους τους αρμόδιους φορείς και ως στόχο θα έχει την επιλογή των σημαντικότερων αναπτυξιακών παρεμβάσεων που θα πρέπει χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ, με βάση πάντα τους διαθέσιμους πόρους. Παρεμβάσεις που θα στοχεύουν στην ολοκλήρωση των βασικών υποδομών, στην βελτίωση της ποιότητα ζωής των πολιτών και στην τόνωση της τοπικής οικονομίας και της απασχόλησης.

2. Να ζητηθεί από την Κυβέρνηση η άμεση ενεργοποίηση του Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος για το Βόρειο Αιγαίο. Το Πρόγραμμα αυτό μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά προς το ΕΣΠΑ.

3. Να προσδιοριστούν οι διαθέσιμοι πόροι σε επίπεδο Τομεακών Προγραμμάτων καθώς και των Προγραμμάτων για την Αγροτική Ανάπτυξη και την Αλιεία, που θα χρηματοδοτήσουν έργα για το Βόρειο Αιγαίο. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η επιλογή των έργων θα γίνεται με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου. Ενώ στην επικείμενη διαδικασία αναθεώρησης των Προγραμμάτων θα μπορέσουμε να διεκδικήσουμε και επιπλέον πόρους.
   
4. Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου θα πρέπει να είναι ο φορέας υλοποίησης για όλα τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από τα τομεακά προγράμματα και είναι στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της. Αυτό άλλωστε προβλέπεται και από το Άρθρο 186 του Καλλικράτη και αυτό έπρεπε να γίνει και για το έργο του νέου οδικού άξονα Καλλονή – Σίγρι. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ζητηθεί η ανάκληση της εκχώρησης που έχει δοθεί στην ΕΓΝΑΤΙΑ Α.Ε. για τα λιμενικά έργα σε Λέσβο, Χίο και Σάμο και τα έργα να υλοποιηθούν από την Περιφέρεια. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει να υπάρξει καλύτερη παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των έργων και συνεπώς καλύτερο και ταχύτερο αποτέλεσμα.

5. Άμεση χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ για την ολοκλήρωση των μελετών και την εκπόνηση νέων μελετών, με την προϋπόθεση ότι τα υπό μελέτη έργα θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ. Για το λόγο αυτό ζητάμε να υπάρξει σχετική πρόσκληση της Ενδιάμεσης Διαχειριστικής Αρχής για την χρηματοδότηση καταρχήν των μελετών που είναι σε εξέλιξη και απαιτούνται πρόσθετοι πόροι για την ολοκλήρωση τους.
 
6. Αναμόρφωση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων της Περιφέρειας, προκειμένου να δράσει συμπληρωματικά στο ΕΣΠΑ.

7. Να ξεκινήσει άμεσα η διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς και η προετοιμασία για την επικείμενη β΄ φάση της αναθεώρησης του Περιφερειακού Προγράμματος.

8. Να δοθεί η δυνατότητα στην Περιφέρεια να προβεί στην μετακίνηση πόρων από κωδικό σε κωδικό θεματικής προτεραιότητας στο Περιφερειακό Πρόγραμμα, προκειμένου να αξιοποιηθούν καλύτερα οι πόροι σε τομείς που υπάρχουν αντίστοιχες ανάγκες.

9. Να ζητηθεί η απλοποίηση της διαδικασίας για τις απαλλοτριώσεις, ενώ παράλληλα να εξεταστεί η δυνατότητα για την εφαρμογή της διαδικασίας των επιτάξεων και της εξασφάλισης συναινέσεων από τους ιδιοκτήτες.

10. Να υπάρξει ουσιαστικός ρόλος του Περιφερειακού Συμβουλίου στον προγραμματισμό των έργων που θα χρηματοδοτηθούν από το Περιφερειακό Πρόγραμμα.

11. Να ενισχυθούν με στελεχιακό δυναμικό οι εμπλεκόμενες με το ΕΣΠΑ Υπηρεσίες της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, όπως είναι η Διαχειριστική Αρχή, οι Δ/νσεις Σχεδιασμού και οι Τεχνικές Υπηρεσίες των Περιφερειακών Ενοτήτων.

Αυτές είναι κάποιες προτάσεις που πιστεύουμε ότι μπορούν να συμβάλλουν στην επιτάχυνση του ΕΣΠΑ και στην καλύτερη αξιοποίηση των πόρων που διατίθενται μέσω των Προγραμμάτων.

κ.κ. Συνάδελφοι

Η ανάπτυξη θα πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο της προσπάθειας μας.
Η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να είναι κοινή, αλλά και διεκδικητική προς τις εκάστοτε Κυβερνητικές επιλογές για τα νησιά μας.
Μόνο έτσι μπορούμε να πετύχουμε το καλύτερο για τον τόπο μας.
Σε μια εποχή που πλέον τίποτα δεν είναι αυτονόητο και τίποτα δεν χαρίζεται.

Θεόδωρος Βαλσαμίδης
Περιφερειακός Σύμβουλος Βορ. Αιγαίου
εκ μέρους της Παράταξης «ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΜΑΣ»