Θυμάμαι όταν πήγα να γράψω έκθεση στις πανελλήνιες εξετάσεις. Τότε είχαμε τις δέσμες και το πρώτο μάθημα από τα τέσσερα ήταν η έκθεση ιδεών (…του Παπαπανούτσου, του Κρισναμούρτι, και λοιπών δοκιμιογράφων) . Ήταν Ιούνιος του 1998 και το θέμα που θα έπεφτε δεν το είχα προβλέψει.

"Δε χρειάζεται να γίνει ιδιαίτερος λόγος για το πόσο απαραίτητο είναι το γέλιο στη ζωή μας. Η παρουσία του είναι ευεργετική και, αντίθετα, η απουσία του γίνεται δυσάρεστα αισθητή σε κάθε σχεδόν εκδήλωση της κοινωνικής ζωής. Η ευαισθησία και ο συναισθηματικός κόσμος μιας κοινωνίας, η πνευματική της στάθμη και η αισθητική της καλλιέργεια μπορούν με πολύ ασφαλή τρόπο να προσδιοριστούν τόσο από τη συχνότητα του γέλιου όσο και από την ποιότητα των μέσων που την προκαλούν". (Ηλ. Σπυρόπουλος, Τα Αρχαία Ελληνικά στο Γυμνάσιο και το Λύκειο Αθήνα,1980).

Δεν έχει σημασία τι έγραψα τότε και πως ανέπτυξα τις δικές μου (?) απόψεις, πάντα προσαρμοσμένες στις τεχνικές που μας μάθαιναν στο φροντιστήριο… Ούτε ο βαθμός που πήρα έχει κάποιο νόημα. Σημασία έχει τελικά τι έγραψα αν και ειλικρινά δεν το θυμάμαι μέσα σε όλη αυτή την απομνημόνευση ρητών, δοκιμίων και συστημάτων «για να πάρω έναν καλό βαθμό». Δεν θυμάμαι κάποιον από τους καθηγητές μου να με ρώτησε τι πραγματικά πιστεύω για το γέλιο, αλλά με ρώταγαν αν έβαλα το τάδε ρητό ή αν ανέφερα συγκεκριμένους συγγραφείς που θα μου δώσουν πόντους!!!

Τα θυμήθηκα όλα αυτά διαβάζοντας το θέμα των φετινών πανελληνίων εξετάσεων στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας. Ένα θέμα που αφορούσε τη χρήση και τη διάδοση του διαδικτύου στη ζωή μας. Πιθανόν τα παιδιά να το έπιασαν ως ένα δίπολο θέμα κοινωνικοποίησης και αποξένωσης. Θα θυμήθηκαν και τη γνωστή φράση του Αντώνη Σαμαράκη για τις στέγες των σπιτιών και τις καρδιές των ανθρώπων τοποθετώντας το από την αστυφιλία στην εικονική πραγματικότητα.  Λέω εγώ…

Το θέμα είναι αν τα παιδιά που κλήθηκαν να εκφράσουν τις απόψεις τους, έγραψαν αυτό που πιστεύουν. Το πιο πιθανόν είναι να μην το έκαναν. Σκέφτηκε κανείς να γράψει την έκθεση ή ένα κομμάτι αυτής στα greeklish θέλοντας να δείξει τη σταδιακή «τροποποίηση» της ελληνικής γλώσσας; Μάλλον αυτό θα έπληττε το βαθμό… Φοβάμαι ότι αν υπήρχε τρόπος να διαβάσουμε αυτά τα γραπτά, όπως και τα δικά μας, θα βλέπαμε δυστυχώς όμοιες απόψεις και εκφράσεις σε χιλιάδες εξεταζόμενους.

Το μάθημα της έκθεσης, έτσι όπως διδάσκεται στα σχολεία, είναι η τέλεια έκφραση χαλιναγώγησης της εφηβικής σκέψης. Στο πλαίσιο των κανόνων σύνταξης κειμένων, ξεγυμνώσαμε τη σκέψη μας από το συναίσθημα. Ξεχάσαμε πώς να σκεφτόμαστε με το μυαλό και αρχίσαμε να γράφουμε με τα μάτια. Ό,τι δούμε στα media αυτό είναι και το σωστό. Είναι όμως;

Οι πανελλήνιες είναι ένας θεσμός ιδιαίτερα καταστροφικός για την ψυχή των παιδιών. Τους βάζει απότομα τέρμα στο χαβαλέ και τις ελεύθερες ιδέες. Τώρα μιλάει ο βαθμός και εφόσον θέλετε να μπείτε στο σύστημα θα ακολουθήσετε τους «δικούς μας» κανόνες. Το συναίσθημα του «αν αποτύχεις καταστρέφεσαι» βολεύει πολλούς καθηγητές, γονείς, φροντιστηριούχους, πολιτικούς, κ.ο.κ. Η λογική του.. στέρησε από τη ζωή σου ένα-δυο παραγωγικά χρόνια μέχρι να μπεις στο πανεπιστήμιο και μετά άραξε, έχει δυστυχώς εισχωρήσει σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.

Τα θέματα της έκθεσης είναι ωραία όταν επιτρέπουν στα παιδιά να γράψουν ελεύθερα αυτό που πιστεύουν χωρίς να βαθμολογούνται. Να διαβάζαμε και εμείς οι πιο μεγάλοι τις σκέψεις τους, να τους πλησιάζαμε καλύτερα και να καταλαβαίναμε τι πραγματικά τους απασχολεί. Να είμαστε σε θέση να μιλήσουμε με τους έφηβους και να μάθουμε από αυτούς. Αυτή είναι η ουσία της εκπαίδευσης. Όλα τα άλλα για αλλαγές στο λύκειο, ψηφιακά σχολεία, πλατφόρμες και laptop στα γυμνασιάκια είναι για γέλια…

photo: iwouldstay

Σταύρος Παπακωνσταντινίδης
stapap@gmail.com