Ο σκάρος, Σπαρίσωμα το κρητικόν (Sparisoma cretense), είναι γνωστό και νόστιμο ψάρι της θάλασσάς μας. Το αρσενικό έχει χρώμα μαυροπράσινο, μολυβί. Το θηλυκό είναι πολύχρωμο με κυρίαρχο το κόκκινο χρώμα. Η καλύτερη εποχή του είναι Μάιος-Ιούνιος. Είναι το μόνο ψάρι που τρώγεται, "σύσκατο", με τα εντόσθια του, αφού βγει μόνο η χολή του. Φυσικά τρώγεται ψημένο στα κάρβουνα, αν και έχω δοκιμάσει και μαγειρευτό με ντομάτα, νοστιμότατο.

«Έλα το Μάη στο γιαλό, φάε του σκάρου το σκατό».
«Σκάρος είμαι ψήσε με μπόλικο λάδι ρίξε μου και το σκατό μου φάτο.»

Η μεσογειακή φώκια μοναχός (Monachus monachus) είναι και αυτή ένα θηλαστικό της θάλασσάς μας που κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Όταν ήμουν μικρός, θυμάμαι, τη φώκια που είχε έδρα του Μουσταφά και συνόδευε τις βεζίνες που έκαναν το δρομολόγιο Άγιος – Θέρμα. Θυμάμαι επίσης μια φώκια που "έκλαιγε" στο Καραβόσταμο στον βράχο και στις Νύσσες που άραζε το καΐκι του ο Ζάνος. Εκεί φανταζόμουν την σκηνή από Το μοιρολόι της φώκιας του Παπαδιαμάντη.

Κι η γολέτα εξηκολούθει ακόμη να βολταντζάρη εις τον λιμένα. Κι ο μικρός βοσκός εξηκολούθει να φυσά τον αυλόν του εις την σιγήν της νυκτός.
Κι η φώκη, καθώς είχεν έλθει έξω εις τα ρηχά, ηύρε το μικρόν πνιγμένον σώμα της πτωχής Ακριβούλας, και ήρχισε να το περιτριγυρίζη και να το μοιρολογά, πριν αρχίση τον εσπερινόν δείπνον της.
Το μοιρολόγι της φώκης, το οποίον μετέφρασεν εις ανθρώπινα λόγια εις γέρων ψαράς, εντριβής εις την άφωνον γλώσσαν των φωκών, έλεγε περίπου τα εξής:
Αυτή ήτον η Ακριβούλα
η εγγόνα της γρια-Λούκαινας.
Φύκια 'ναι τα στεφάνια της,
κοχύλια τα προικιά της...
κι η γριά ακόμη μοιρολογά
τα γεννοβόλια της τα παλιά.
Σαν να 'χαν ποτέ τελειωμό
τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου.

Είχα πολλά χρόνια να μάθω για φώκια στην Ικαρία. Παρακολουθώ την δουλειά του φίλου Δρ. Αλέξανδρου Καραμανλίδη που είναι πρωτοπόρος στον αγώνα για την διάσωση του είδους. Και από προσωπική διαστροφή ενημερώνομαι για το κακό που προκαλεί η χρήση πλαστικού στο περιβάλλον και στην θάλασσα. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι "όλα" τα ψάρια έχουν μικροΐνες πλαστικού στο πεπτικό τους σύστημα.

Αυτόν τον καιρό στον Άγιο Κήρυκο οι ψαράδες φέρνουν κάθε ημέρα φρέσκους σκάρους και προσπαθούν να τους πουλήσουν. Υποστηρίζουν ότι στην νότια πλευρά της Ικαρίας από τον Άγιο μέχρι τον Ίκαρη έχει πάνω από 20 φώκιες, «ένα λέσι 100 κιλά, αυτό για να χορτάσει πρέπει να φάει ένα δίχτυ ψάρια!» Ένας ψαράς, συμμαθητής, μου έδειξε την ψαριά, η φώκια τους είχε φάει αρκετούς σκάρους. Είχε αφήσει όμως και κάποιους για εμένα, πέντε ψάρια, δύο κιλά! Τις προάλλες, μου διηγήθηκε ότι μια φώκια κυνηγούσε ένα σκάρο μέσα στο λιμάνι. Ο σκάρος πετάχτηκε στην προβλήτα και το μάζεψε ένας ταξιτζή. «Τι έκανες ρε, έκλεψες τον σκάρο της φώκιας;» του είπε.

Τους σκάρους έψησε αριστοτεχνικά ο Γιάννης της «Κληματαριάς» αφού έκανε τη σχετική επέμβαση αφαίρεσης χολής.

Τους έβαλα στο πιάτο, τους έβαλα και λάδι. Απομόνωσα τα εντόσθια και σταμάτησα. Για πρώτη φορά στη ζωή μου είχα μπροστά μου τόσο φρέσκους τόσο ωραίους και τόσο μολυσμένους με μικροΐνες πλαστικού σκάρους. Όχι δεν έφαγα τα άντερα. Τα έβγαλα όμως μια φωτογραφία. Όπως έβγαλα φωτογραφία τους σκάρους που δεν έφαγε η φώκια.

Την άλλη φορά που θα ανεβώ στην Ικαρία θα πάω με την βάρκα του φίλου ψαρά να βγάλω φωτογραφία και την φώκια.

Τα πλαστικά ας μην τα βγάλω φωτογραφία, θα τα δείτε στις σέλφι με την φραπεδιά, το καλαμάκι, το πλαστικό μπουκάλι νερού, τα καπάκια, τις ετικέτες, τα πλαστικά τραπεζομάντιλα, σύμβολα της εποχής...

Μάκης Φουντούλης
makfou@otenet.gr

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις του Μάκη Φουντούλη.