Όταν το μεγαλύτερο συγκρότημα παραπληροφόρησης των Βαλκανίων- ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη – σού επιφυλάσσει τέτοια κάλυψη, δεν έχεις παρά να είσαι περήφανος. Οταν το σημαντικότερο άντρο ανομίας και τηλεοπτικής τρομοκρατίας σού επιτίθεται με τόσο μένος, επιβεβαιώνει ότι, στον ιδεολογικό πόλεμο που μαίνεται τα τελευταία χρόνια, εσύ βρίσκεσαι στο σωστό στρατόπεδο – χωρίς να σημαίνει ωστόσο ότι κάνεις τα σωστά πράγματα. Η πρόσφατη μονταζιέρα του ΜΕΓΚΑ στην οποία η Όλγα Τρέμη παθαίνει συγκοπή on air επειδή ο φυγάς Χριστόδουλος Ξηρός εθεάθη σε ικαριώτικο πανηγύρι να παίζει μπαγλαμά και το άρθρο του Παπάχρηστου στα Νέα στο οποίο ο δουλοπάροικος του πιο κρατικοδίαιτου μεγιστάνα της χώρας εξανίσταται για την κοινοτική επιδότηση που ο Ξηρός φέρεται πως πήρε, εξελίχθηκε εύκολα σε έμμεση επίθεση σε όλην την Ικαρία με αφορμή την “βροχή με τα χιλιάρικα” και την γενικότερη κουλτούρα της ανυπακοής που σύμφωνα με τους υποτακτικούς της Τρόικας χαρακτηρίζει το νησί.

Αν το καλοσκεφτεί κανείς, ήταν μονάχα θέμα χρόνου να αποτελέσει η “Ικαρία” στόχο της γκεμπελικής συμμαχίας ακροδεξιών και φιλελεύθερων που κυβερνάει αυτόν τον τόπο ελέω ΔΟΛ και ΜΑΤ. Στην παραπάνω πρόταση η Ικαρία είναι σε εισαγωγικά, γιατί η πραγματική Ικαρία ως τέτοια δεν υπάρχει, παρα μόνο ως νοητική κατασκευή και εικόνα στις ειδήσεις. Αυτή η εικόνα αλλάζει και μεταμορφώνεται ανάλογα με τις επιδιώξεις του κυρίαρχου Λόγου, αλλά κάποιες φορές αυτό δεν μπορεί να ελεγχθεί κι εκεί το όλο πράγμα αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον. 

Στην αρχή η εικόνα της Ικαρίας στα mainstream ΜΜΕ ήταν μέρος της εξιδανίκευσης μιας πάλαι ποτέ Ελλάδας της σχόλης και της ραστώνης, της οποίας οι κάτοικοι δεν δουλεύουν πολύ και στην οποία ο χρόνος έχει σταματήσει. Αυτήν την “Ικαρία” αναπολούσαν νοσταλγικά οι κάτοικοι της πόλης, αλλά μπορούσαν να την επισκεφτούν το δεκαπενταύγουστο ως τουρίστες χωρίς ρολόι. Φυσικά, στην “Ικαρία” αυτή δεν χωρούσαν οι δύσκολες συνθήκες αγροτικής παραγωγής και καθημερινής ζωής στα παλιά πέτρινα χρόνια. Αυτές δηλαδή που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καθιέρωση ενός καθεστώτος λιτής αλλά πολλαπλής καλλιέργειας, η οποία περιείχε χρονοβόρες επιστροφές από το χωράφι και δη νυχτερινές βόλτες στο μπακάλη και το φούρναρη (που συχνά ήταν επίσης καλλιεργητές γης).

Μετά, η εικόνα της Ικαρίας διανθίστηκε με το στοιχείο της μακροζωίας, η οποία ενσαρκώνει ίσως τη μεγαλύτερη ματαιοδοξία του δυτικού ανθρώπου κι απτή απόδειξη της τελικής του νίκης στον πόλεμο που έχει κυρήξει εδώ και καιρό στην φύση. Με αυτήν την έννοια είναι μια σύγχρονη Βαβέλ, κι επειδή έχουμε μάθει το μάθημά μας από την τύχη της προηγούμενης, τώρα προτιμούμε να τις τοποθετούμε όσο πιο μακριά γίνεται από τα μητροπολιτικά μας κέντρα, σε απομακρυσμένα νησιά για παράδειγμα. Φυσικά, στην “Ικαρία” της μακροζωίας δεν ανήκουν αναφορές στη συλλογική ενασχόληση με τα καθημερινά, κοινοτικά ζητήματα καθώς και στην ανάπτυξη της πολυπραγμοσύνης και ενός ζωντανού “κοινωνικού νου” χωρίς άγχος και ανταγωνισμό, απόρροια της συνειδητής επιλογής ενός συλλογικού τρόπου επιβίωσης και αυτο-οργάνωσης.

Έπειτα στα πρωινάδικα και στα τουριστικά μαγκαζίνα, η “Ικαρία” έγινε πανυγήρι, κρασί και Ικαριώτικος, εύπεπτη προπαγάνδα στα χέρια των μνημονιακών, κι απτή απόδειξη ότι η Ελλάδα της κρίσης ξέρει να διασκεδάζει, να ξεχνάει τα ζόρια της και να διαλέγει τη ζωή ενάντια στην “γκρίνια και τη μιζέρια”. Αυτή η “Ικαρία’ έγινε επιχείρημα απέναντι στην κριτική της διεξαγώμενης επίθεσης στις ζωές μας κι ο ικαριώτικος μετατράπηκε εμμέσως σε προτεινόμενη διέξοδο για τον νταλκά και την οργή αντί της διαδήλωσης, της απεργίας, της εξέγερσης. Βέβαια, σε αυτή την “Ικαρία” δεν ανήκε η συλλογική αναδιανομή και διαχείριση των κοινών, της οποίας παράδοσης βασικό συστατικό μέρος αλλά κι αισθητική αποθέωση είναι το πανηγύρι. Σε αυτήν την “Ικαρία” δεν ανήκουν ούτε πολύπλοκες μορφές κοινοτικής αυτοοργάνωσης κι αυτοκυβέρνησης, μέσα από τις οποίες χτίστηκε μια αδιανόητη για τα σημερινά δεδομένα κοινωνική αλληλεγγύη, και η οποία ήταν τόσο καλά θεμελιωμένη στο νησί ώστε μπόρεσε να αγκαλιάσει και τους εξόριστους.

Η ραστώνη, η μακροζωία, το πανηγύρι, ήταν κομμάτια μιας “Ικαρίας” που εργαλειοποιήθηκε ως κρίσιμο συστατικό της ιδεολογικής επίθεσης την οποία έχουν εξαπολύσει ακραιφνείς φιλελεύθεροι και φανατικοί ακροδεξιοί μαζί απέναντι στη ζωή, τη μνήμη, το μέλλον και τη φαντασία μας.

Ωστόσο, η πρόσφατη επίθεση του ΔΟΛ μάς θύμισε ότι υπάρχει και μια “Ικαρία” που φοβίζει, που αναστατώνει, που δεν χωράει πουθενά, και ειδικά σε μικρόνοα πλάνα που προορίζονται για την ιδεολογική υπεροχή του κοινωνικού κανιβαλισμού.

Αυτή η “Ικαρία” είναι εκείνη που θυμίζει ότι η οργή μπορεί να γίνει σύγκρουση με τα ΜΑΤ τα μεσάνυχτα κι όχι μονάχα ‘πιπέρι’ την αυγή, ότι η λαχτάρα για ζωή παράγει αλληλλεγύη και συλλογική φαντασία και γι’ αυτό την γιορτάζουμε μαζί με κόκκινο κρασί, ότι η μακροζωία έχει μονάχα νόημα όταν συνδυάζεται με αξιοπρέπεια και όχι μονάχα με παρθένο ελαιόλαδο, ότι η ραστώνη μας αρέσει γιατί σημαίνει ότι έχουμε επαναοικειοποιθεί τον κλεμένο χρόνο από τις ζωές μας, ότι, τέλος, η μέρα που θα χορέψουμε τον πιο όμορφο καριώτικο πάνω στα λείψανα του παλιού κόσμου δεν έχει έρθει ακόμα - αλλά έρχεται γοργά. 

Αυτήν την «Ικαρία» τρέμουν οι Τρέμες. Αυτή η «Ικαρία» υπάρχει σε όλες τις γωνιές της χώρας. Από αυτήν την Ικαρία οφείλουμε να βγάλουμε τα εισαγωγικά.

Νικόλας Κοσματόπουλος
nico.homoludens@gmail.com

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις του Νικόλα Κοσματόπουλου.

ΣΧΕΤΙΚΑ: Για την σχέση των πανηγυριών με την παράδοση της διαχείρισης των κοινών, βλ. Μαρία Μπαρέλη-Γαγλία, "Το Ικαριώτικο Πανηγύρι στον Χρόνο και τον Χώρο". [Εργασία που παρουσιάστηκε στο Καλοκαιρινό Σεμινάριο Ματαρόα, 14-18 Ιουλίου, Ικαρία.]