Ανυπακοή, Αντι-συμπεριφορά και η πολιτική φαντασία στην νέα Μεσόγειο

17 - 27 Ιούνη 2012
Νας, Ικαρία

Το Σεμινάριο “Ματαρόα στην Ικαρία” είναι ένα πείραμα προς τη δημιουργία μιας διευρυμένης πολιτικής εμπειρίας. Φιλοδοξεί να συνδυάσει τις τέχνες του διαλόγου, της ανάλυσης και της αισθητικής ενασχόλησης με κρίσιμα κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα παγκόσμιας και τοπικής σημασίας με πράξεις συμμετοχής, μάθησης, ανταλλαγής κι ενεργητικής εμβάθυνσης στην ζωή της Ικαρίας. Σκοπεύει να αποτελέσει το σημείο συνάντησης μελετητών, καλλιτεχνών και διανοούμενων από ένα ευρύ διεπιστημονικό υπόβαθρο, οι οποίοι θα συμμετάσχουν σε ένα δεκαήμερο διανοητικών και αισθητικών δραστηριοτήτων. Πέρα από την παρουσία τους σε αυτά τα γεγονότα, οι συμμετέχοντες αναμένεται να συνδράμουν στην ανταλλαγή παρουσιάζοντας δικές τους ερευνητικές ιδέες ή πρώτα αποτελέσματα ερευνών πάνω στο θέμα του σεμιναρίου. Οι συζητήσεις είναι ανοικτές στο κοινό, αυτο-οργανωμένες και δεν αποτελούν τον πυρήνα του προγράμματος, το οποίο περιλαμβάνει ομιλίες ερευνητών της Ικαρίας, επισκέψεις σε διάφορα τοπικά σημεία πολιτικού/κοινωνικού ενδιαφέροντος καθώς επίσης και αρκετό προσωπικό χρόνο. 

Το Σεμινάριο πήρε το όνομά του από το πλοίο που τον Δεκέμβρη του 1945 μετέφερε μια πολυμελή  ομάδα νέων αριστερών διανοούμενων, καλλιτεχνών κι άλλων ειδικοτήτων από τον Πειραιά στην Γαλλία μέσω Ιταλίας, σώζωντάς τους στην ουσία από τα δεινά του μαινόμενου Εμφυλίου στην Ελλάδα (1945-1948). Στο Παρίσι, τόσο πριν όσο και μετά το Μάη του ‘68, οι πρόσφυγες του Ματαρόα αναδείχθηκαν σε σημαντικό κομμάτι μιας γενιάς εξόριστων διανοούμενων, οι οποίοι συνέδραμαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη της ριζοσπαστικής πολιτικής σκέψης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένας από αυτούς άλλωστε υπήρξε ο Κορνήλιος Καστοριάδης, συνιδρητής του περιοδικού Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα και συγγραφέας της Φαντασιακής Σύστασης της Κοινωνίας. Το όνομα κι η ιστορία του πλοίου Ματαρόα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης πολιτικής μυθολογίας της Ελλάδας και όχι μόνο.  Το σεμινάριο δανείζεται το όνομα του Ματαρόα ως σημάδι αναγνώρισης των πολύπλοκων συνδέσεων μεταξύ εμφυλίου, εξορίας, αντίστασης και του κρίσιμου ρόλου των διανοούμενων στους πολιτικούς αγώνες και στη διαμόρφωση της πολιτικής φαντασίας προς μια πιο δίκαια, ελεύθερη και ισότιμη κοινωνία.

Ο κύριος στόχος του 1ου Σεμιναρίου Ματαρόα στην Ικαρία είναι να διαμορφώσει ένα εμπνευσμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο οι συμμετέχοντες θα προσεγγίσουν τα κατακλυσμικά πολιτικά γεγονότα και τις πυροδοτούμενες κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες που συντάραξαν και συνεχίσουν να συνταράσσουν τόσο τις νότιες όσο και τις βόρειες ακτές της Μεσογείου. Ήδη από το 2011, ολόκληρη η λεκάνη της Μεσογείου διέρχεται πρωτοφανείς πολιτικές διαδικασίες, στο μεταίχμιο των οποίων βρίσκονται πολλαπλές πρακτικές ανυπακοής κι αυτού που ο Φουκό ονόμασε “αντι-συμπεριφορά” (counter-conduct). Στην Τυνησία, στην Αίγυπτο, στην Λιβύη, το Μπαχρέιν και τη Συρία, μαζικές εξεγέρσεις απαίτησαν κι απαιτούν την “πτώση του καθεστώτος”, ενώ στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, μαζικά κινήματα ζητούν άμεση κι “αληθινή δημοκρατία”. Στο σεμινάριο θα ασχοληθούμε εντατικά με τις ιδέες, τις πρακτικές και τις δυνατότητες της άμεσης δημοκρατίας, της κοινωνικής ανυπακοής και της πολιτικής φαντασίας, όπως αυτές παρουσιάστηκαν σε αυτά τα κινήματα. Το θέμα και η οργάνωση του σεμιναρίου είναι αρκετά ανοικτά έτσι ώστε να χωρέσουν διαφορετικές μορφές συνδρομής (παρουσιάσεις ιδεών, ανακοινώσεις, συζητήσεις ταινιών και βιβλίων, καθώς και πολιτικών σχεδίων). 

Η Ικαρία είναι γνωσή ως το κόκκινο νησί της Ελλάδας. Σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοί της υποστηρίζουν αριστερές πολιτικές. Ωστόσο, το νησί έχει μια πολύπλοκη και ιδιαίτερη ιστορία που περιλαμβάνει για παράδειγμα την αρχαία λατρεία του Διονύσου και την καλλιέργεια των πρώτων αμπελιών στο Αιγαίο, τους στενούς εμπορικούς δεσμούς με την Αίγυπτο και την Μικρά Ασία κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την ανάπτυξη πολυπληθών διασπορικών κοινοτήτων στις ΗΠΑ από τα τέλη του 19ου αιώνα, την διακήρυξη της Ελεύθερης Πολιτείας της Ικαρίας το 1912, και την μετατροπή του νησιού σε τόπο εξορίας για χιλιάδες αριστερούς κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνταρακτικής ιστορίας, οι Ικαριώτες, συνεχίζοντας την πανάρχαια παράδοση των “κοινών”, έστηναν διάφορες μορφές αυτο-οργάνωσης που σκόπευαν στην συγκέντρωση, προστασία και διανομή των κοινών αγαθών, ειδικά σε περιόδους περιθωριοποιήσης από το κράτος. Με ένα παρόμοιο τρόπο, τα Ικαριώτικα πανηγύρια είναι γνωστά όχι μόνο για την ιδιαίτερη αισθητική ατμόσφαιρα και την πλούσια μουσική παράδοση, αλλά ακόμα περισσότερο ως μορφές τελετουργικής ανταλλαγής αγαθών κι ως μηχανισμοί αναδιανομής της κοινότητας.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συλλογικές σεμιναριακές συζητήσεις καθώς και δυνατότητες για προσωπική μελέτη, ανταλλαγής ιδεών σε μικρότερες ομάδες αλλά κι αρκετού προσωπικού χρόνου. Το συλλογικό μέρος προσφέρει εθελοντικές επισκέψεις σε μέρη τοπικού ενδιαφέροντος, όπως το μουσείο στον Κάμπο, το “σπίτι του σκορπιού” στις Βρακάδες, καθώς και άλλα ιστορικά μέρη. Στις 24 του Ιούνη έχει προγραμματιστεί συλλογική συμμετοχή στην λειτουργία και μετέπειτα στο πανηγύρι του Αϊ Γιάννη. Βασικό στοιχείο του προγράμματος αποτελούν οι παρουσιάσεις ερευνών πάνω στην ιστορία και την κοινωνία της Ικαρίας από “τοπικούς μελετητές”, καθώς και συναντήσεις με δημιουργικούς Ικαριώτες, όπως ο Χρήστος Μαλαχίας, φωτογράφος και εθνογράφος του νησιού κι ο Κωνσταντίνος Βατούγιος, ιδρυτής του ikariamag.gr, μίας κοινωνικοπολιτικής διαδικτυακής πύλης της Ικαρίας.

Παρουσιάσεις
Χαιρετισμός από τον Talal Asad (Διακεκριμένος Καθηγητής Ανθρωπολογίας - City University New York)
Τοπικοί μελετητές:
- Μαρία Μπαρέλη (υποψήφια διδάκτορας Κοινωνιολογίας – Πανεπιστήμιο Κρήτης) "The commons and the gift of the Ikarian Paniyiri: Issues of Space and Time" (Τα κοινά και το δώρο στο Ικαριώτικο πανηγύρι- Ζητήματα Χώρου και χρόνου”
- Χρήστος Γιώγιος (υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας – Πάντειο Πανεπιστήμιο) “Ikaria during the WWII occupation and the Greek Civil War” (Η Ικαρία κατά τη διάρκεια της κατοχής και του εμφυλίου)
- Έλενα Μαμουλάκη (υποψήφια διδάκτορας Αρχιτεκτονικής – Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο) “The unexpected Hospitality: Life and memory of the exile period in Ikaria Island” (Η απρόσμενη φιλοξενία – Ζωή και μνήμη της περιόδου της εξορίας στην Ικαρία)
Οργάνωση: Νικόλας Κοσματόπουλος (Διδάκτορας Ανθρωπολογίας – Πανεπιστήμιο Ζυρίχης/Κολούμπια) σε συνεργασία με το Κέντρο Τεκμηρίωσης, Μελέτης και Δράσης Ικαρίας (http://ikariandocumentation.wordpress.com)

Χώρος σεμιναρίου: Νας Ικαρία
Γλώσσα σεμιναρίου: Αγγλικά
Ηλεκτρονική διεύθυνση επικοινωνίας: mataroa.ikaria@gmail.com

Χορηγός επικοινωνίας: ikariamag.gr