Με αφορμή το 2μερο σεμινάριο περμακουλτούρας ή μόνιμης καλλιέργειας όπως αλλιώς μεταφράζεται ο όρος permaculture αισθάνθηκα την επιθυμία να καταγράψω λίγες σκέψεις για να μοιραστώ τις ανησυχίες πίσω από όλη αυτή την υπόθεση, που δεν είναι απλά πως φτιάχνουμε ένα βιώσιμο πολυετή λαχανόκηπο που δεν εξαρτάται από το πετρέλαιο και τα παράγωγά του (λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα).

Όλοι λίγο πολύ διαπιστώνουμε και γοητευόμαστε από το γεγονός ότι η τοπική κοινωνία της Ικαρίας είχε ή έχει ακόμη να επιδείξει μια αξιοθαύμαστη κουλτούρα και πρακτική αυτάρκειας, κοινωνικής αλληλεγγύης και αρμονίας που προσωπικά τουλάχιστον αισθάνομαι ότι φθίνει και χάνεται μαζί με τους πιο ηλικιωμένους κατοίκους της που την βίωσαν αυθεντικά και αβίαστα καθώς εμείς οι σύγχρονοι Ικαριώτες αδυνατούμε να την εκτιμήσουμε, να την αποκωδικοποιήσουμε, να τη γειώσουμε στο παρών. Παρόμοια κοινωνική “τεχνογνωσία” θα τη ζήλευαν και οι πλέον προηγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες. Πληθυσμοί που κουβαλούν τέτοια κοινωνική κουλτούρα  θεωρούνται πλέον διεθνώς από την επιστήμη από τους πιο “πλούσιους” κοινωνικά και ανθεκτικούς πληθυσμούς ικανούς να αντεπεξέλθουν σε καιρούς κρίσης και να δώσουν βιώσιμες συλλογικές λύσεις και κοινωνικά πρότυπα στα σύγχρονα κοινωνικά αδιέξοδα. Να το πούμε απλά, είχαμε το “knowhow” αλλά δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι!

Η περμακουλτούρα (permaculture στα αγγλικά) λοιπόν έρχεται ακριβώς να κουμπώσει εδώ. Δομημένη σε 3 βασικές αρχές: φροντίδα της γης, φροντίδα των ανθρώπων, δίκαιη μοιρασιά του πλεονάσματος, ποιος μπορεί να πει ότι δεν αντιπροσωπεύουν τη φωτεινή πλευρά της ικαριακής κοινωνίας που θα θέλαμε να μας χαρακτηρίζει.

Προσφέρει πρακτικά εργαλεία για να επανασυνθέσουμε συλλογικά φαντασιακά που σε ένα βαθμό λειτουργούν σποραδικά ακόμη στο νησί ( π.χ. αυτοδιαχείριση χωρικού νερού, αυτοοργάνωση πανηγυριών, οικιακή διατροφική αυτάρκεια κ.α. ), να επανακαθορίσουμε το κοινωνικό μας γίγνεσθαι και να χαράξουμε εμείς την ιστορίας μας ως αυτόβουλη κοινωνία. Είναι μια εφαρμοσμένη και πρακτική επιστήμη ανάλυσης και σχεδιασμού οικοσυστημάτων που μιμείται τους νόμους της φύσης και εντάσσει τα τοπία, τους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά, το νερό, τα υλικά και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε αρμονία ώστε να παρέχει την τροφή, στέγη και ενέργεια που χρειαζόμαστε με βιώσιμο τρόπο στην σύγχρονη εποχή.

Με άλλα λόγια, ότι χρειάζεται για να ζήσεις χωρίς “σκοτούρες” όπως έλεγε ο παππούς μου,,παλιό καριώτικο πεπόνι, να κερδίζεις τα λίγα απαραίτητα και να ζεις λιτά και ευτυχισμένα. Αυτά λοιπόν μπορεί να μας τα παρέχει η γη και το μόνο πράγμα που χρειαζόμαστε είναι ένα ανοιχτό μυαλό για να τα συνδυάσουμε με αρμονικό τρόπο. ΔΕΝ χρειαζόμαστε ούτε φοβερά κεφάλαια, ούτε γιγαντιαία αναπτυξιακά έργα, ούτε ατελείωτη και κοπιαστική εργασία για να εξασφαλίσουμε μια αξιοπρεπή διαβίωση για όλους μας. Αυτό  που διδάσκει η περμακουλτούρα δεν είναι κάτι καινούριο, είναι η σοφία διαφόρων φυλών, νομάδων, παραδοσιακών κοινωνιών της γης που “γνώριζαν” να ζουν αρμονικά και ευτυχισμένα, εμπλουτισμένη με νέες πρακτικές γνώσεις και προσαρμοσμένη στον εκάστοτε τόπο και χρόνο.

Απλά παρουσιάζει μια πρωτότυπη προσέγγιση. “Μπορούμε να λύσουμε όλα τα προβλήματα του κόσμου σε έναν κήπο” λέει ο Geoff Lawton ένας από τους πιο καταξιωμένους δασκάλους και ακτιβιστές στον χώρο της περμακουλτούρας.

Στο 2μερο λοιπόν δωρεάν ανοικτό για όλους μικρούς και μεγάλους σεμινάριο θα κουβεντιάσουμε και θα γνωρίσουμε στην πράξη την ιστορία, τις αρχές και τις πρακτικές εφαρμογές της περμακουλτούρας που κάνει το εξής πολύ απλό ακολουθώντας τη κοινή λογική που έχει εκλείψει πια από την καθημερινότητα μας. Παρατηρεί τα πρότυπα της φύσης, αφού η φύση έχει λύσει πολλά προβλήματα και διδάσκει πως να αντιγράψουμε τις λύσεις της. Μιας και διαμορφώνεται σύμφωνα με τη φύση, είναι εγγενώς βιώσιμη, ή “μόνιμη” και πολύ πρακτική, απλή και εύκολα εφαρμόσιμη για το καθένα μας.

Εφαρμόζεται σε όλο τον πλανήτη και ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’70 από τους αυστραλούς  Bill Mollison και David Holmgren. Από τότε, η μόνιμη καλλιέργεια εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, και οι επαγγελματίες που την εξασκούν μπορούν να βρεθούν από το Νεπάλ ως τον Ισημερινό.

Η κύρια διαφορά της από κάθε άλλη μορφή καλλιέργειας είναι στην προσέγγιση: η μόνιμη καλλιέργεια εξετάζει το πώς όλα τα στοιχεία σε ένα σχέδιο αλληλεπιδρούν και λειτουργούν από κοινού. Μια βασική ιδέα της μόνιμης καλλιέργειας που προκύπτει από απλή παρατήρηση π.χ. Είναι ότι ένα δάσος παράγει άφθονη βιομάζα, τροφή, ζωή κ.α. χωρίς να ποτίζεται, να λιπαίνεται, να οργώνεται, χωρίς δηλαδή εργασία και κόπο δημιουργώντας συνεχώς μόνο του εξαιρετικά γόνιμο έδαφος και αφθονία ζωής και προιόντων. Αυτό λοιπόν το πρότυπο υπάρχουν αγροκτήματα σε όλα τα μέρη της γης που το μιμούνται με αποτέλεσμα να έχουν τις μεγαλύτερες δυνατές παραγωγές αγροτικών προιόντων με τη λιγότερη δυνατή εργασία. Κεντρική πρακτική αυτής της μεθόδου είναι η φροντίδα της λεπτής ισορροπίας της ζωής ( έντομα, μύκητες, μικρόβια κ.α.) που ζουν μέσα στο χώμα αθέατα για τους πιο πολλούς από εμάς συντηρούν την εδαφολογική δομή και δημιουργούν ένα χώμα καλά ταϊσμένο ικανό από μόνο του να θρέψει και τους ανθρώπους. Με λίγα λόγια ο άνθρωπος βγαίνει από τη  λαθεμένη στρατηγική του ανταγωνισμού με τη φύση και περνά στο πεδίο της συνεργασίας αφήνοντας τη φύση να κάνει το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς για αυτόν ( σκάψιμο, λίπανση, εμπλουτισμός κ.α. ). Το κλειδί είναι να τιθασεύσουμε αυτή την αφθονία της φύσης και να τη μοιραστούμε δίκαια, παρά να προσπαθήσουμε να την εξημερώσουμε και να την ισοπεδώσουμε.

Πολλή έμφαση δίνεται στο εύστοχο σχέδιο για να ελαχιστοποιηθεί η μελλοντική προσπάθεια που χρειάζεται στη διατήρηση του συστήματος. Αν για παράδειγμα θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα λαχανόκηπο, δε χρειάζεται να σκάβουμε και να ξεχορταριάζουμε κάθε χρόνο, αλλά διαμορφώνουμε μια φορά το χώρο καλλιέργειας με τέτοιο τρόπο, ώστε μετά απλά τον συντηρούμε και αυτός εξελίσσεται σε γονιμότητα και υγεία και μας ανταμείβει όλο και πιο πλουσιοπάροχα. Κατ' αυτό τον τρόπο ελαχιστοποιούμε την ανθρώπινη εργασία και απολαμβάνουμε άφθονες παραγωγές ενώ εξασφαλίζουμε ελεύθερο χρόνο για να χαιρόμαστε τη ζωή. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της προσεκτικής παρατήρησης και της ευφυούς εφαρμογής των βασικών αρχών της μόνιμης καλλιέργειας. Ταυτόχρονα φροντίζουμε το φυσικό μας περιβάλλον, χωρίς το οποίο δεν μπορούμε να υπάρξουμε και μοιραζόμαστε τα πλεονάσματα μας με τους συνανθρώπους μας.

Η μόνιμη καλλιέργεια μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, από την στέγαση έως την κοινοτική καλλιέργεια τροφής, από τον οικιστικό σχεδιασμό έως την τοπική οικονομία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα αστικά, προαστιακά και αγροτικά περιβάλλοντα, και σε όλα τα κλίματα και τους πολιτισμούς.

Τι θα μάθουμε λοιπόν στο 2μερο εισαγωγικό σεμινάριο;

Τρίτη 8 Ιουλίου, Αίθουσα Αγ. Δημητρίου Ραχών - Απογευματινή συζήτηση στις 19:00 μέχρι όσο αντέχουμε
Εισαγωγή στην ιδέα της Περμακουλτούρας, η ιστορία της και οι βασικές αρχές της
Θα εξερευνήσουμε με φωτογραφίες και ιστορίες πως χρησιμοποιούνται οι αρχές και η διαδικασία σχεδιασμού για να δημιουργήσουμε ανθεκτικότητα, αφθονία και δημιουργικές λύσεις για αγρότες, χτίστες, κηπουρούς και πολλές άλλες πτυχές της ζωής μας

Τετάρτη 9 Ιουλίου, Πλατανίδι Αγ. Δημητρίου Ραχών – Ολοήμερο εργαστήριο από τις 9:00 το πρωί έως αργά το απόγευμα
Εισαγωγή στην ιδέα της Περμακουλτούρας, η ιστορία της, η ηθική της διάσταση και οι βασικές αρχές της. Θα συζητήσουμε για κατάλληλες για την Ικαρία τεχνικές δημιουργίας γόνιμου χώματος, συλλογής και αποθήκευσης νερού. Θα εφαρμόσουμε στην πράξη κάποιες από αυτές τις τεχνικές μεταξύ των οποίων η δημιουργία υπερυψωμένων παρτεριών για πολυετείς λαχανόκηπους.

Και γιατί κάποιος να ενδιαφερθεί να συμμετέχει στο σεμινάριο, σε τι θα ωφεληθεί;
Ας θεωρήσουμε ότι αύριο τελειώνουν τα αποθέματα πετρελαίου στον πλανήτη ή κάποια στρατιωτικά ισχυρά κράτη και μεγάλες εταιρείες κρατούν τα αποθέματα για αυτές ή το ελληνικό κράτος πτωχεύει και δεν μπορεί να εισάγει πια πετρέλαιο.  Πως θα ετοιμάσετε το φετινό σας λαχανόκηπο( η φρέζα δε λειτουργεί, τα λιπάσματα τέλειωσαν) η με τι χρήματα θα εξασφαλίσετε πρόσβαση στην απαραίτητη για εσάς και την οικογένειά σας τροφή? Θα ξαναγυρίσουμε στην εποχή του άροτρου και στην πείνα? Μήπως υπάρχει λύση σε όλα αυτά και πολλά άλλα απλά εμείς δεν τη βλέπουμε? Ας το συζητήσουμε να δούμε...

Σε μια εποχή αποσύνδεσης (ξέρουμε από που προέρχονται τα τρόφιμα μας;) θα μας βοηθήσει να επανασυνδεθούμε με το έδαφος και να καταλάβουμε το περιβάλλον μας. Επιπλέον, με την παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου περίπου στα μέγιστα, τα φτηνά καύσιμα θα είναι σύντομα ένα πράγμα του παρελθόντος και όχι σενάριο. Τα βασισμένα στο πετρέλαιο λιπάσματα, από τα οποία εξαρτάται σχεδόν όλη η συμβατική γεωργία, θα γίνουν τότε όλο και περισσότερο ακριβά, ανεβάζοντας το κόστος των τροφίμων.

Λαμβάνοντας υπόψη την ικανότητα της να παράγει άφθονες παραγωγές χωρίς τη χρησιμοποίηση τεχνητών λιπασμάτων ή των μηχανημάτων που καίνε πετρέλαιο, η μόνιμη καλλιέργεια προσφέρει μια πραγματική λύση στις μάστιγες της παγκόσμιας πείνας και της μείωσης των πόρων. Αντιπροσωπεύει ένα όραμα ελπίδας για το μέλλον και την επιβίωση του πλανήτη.

Χρειαζόμαστε απλά να ξανατολμήσουμε να ανταμώσουμε με τους άλλους γύρω μας, να είμαστε ανοιχτοί, να ακούμε διαφορετικές απόψεις, να  συζητάμε, να επιχειρηματολογούμε, να αποδεχόμαστε και να σκεφτόμαστε επάνω σε όσα ειπώθηκαν, να κατανοούμε και να προσεγγίζουμε τις απόψεις των άλλων. Η  κοινωνικότητα και η κοινότητα έχει τον πρώτο λόγο, να ξαναμάθουμε να είμαστε αλληλέγγυοι, να κουβεντιάζουμε τα οράματά μας, να προβληματιζόμαστε, να σκεφτόμαστε από κοινού λύσεις, να ονειρευόμαστε και να συνθέτουμε με τους άλλους το κοινό μέλλον προχωρώντας ξανά στη δημιουργία της Συνεργασίας, της Ομάδας, της Κοινότητας, γιατί εκεί κρύβεται για μένα τουλάχιστον η αστείρευτη γοητεία της Ικαρίας.

Όπως και να ‘χει το πράγμα κάτι όλοι θέλουμε να αλλάξει σε αυτό τον κόσμο και αυτό το αισθανόμαστε όλοι και αυτό το κάτι έχει να κάνει μάλλον πρώτα από όλα με τα μυαλά μας. Σας περιμένω λοιπόν να τα πούμε από κοντά, εγώ το μικρό πεπόνι.

Λευτέρης Τρικιριώτης