Η πρόταση για την Αναθεώρηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ο οποίος εγκρίθηκε το 2006, αποτέλεσε θέμα συζήτησης στην πρόσφατη συνεδρίαση της Περιφερειακής Επιτροπής Χωροταξίας, Περιβάλλοντος & Υποδομών.

7 χρόνια μετά την θεσμοθέτηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού, είναι πλέον ανάγκη να αξιολογήσουμε την πορεία υλοποίησης του, τα προβλήματα και τις καθυστερήσεις που υπήρξαν, αλλά κυρίως θα πρέπει να προχωρήσουν με ταχύτατους ρυθμούς τα έργα και οι δράσεις που μέχρι σήμερα δεν έχουν υλοποιηθεί. Ταυτόχρονα, καλούμαστε σήμερα στο πλαίσιο της διαδικασίας αναθεώρησης του Περιφερειακού Σχεδιασμού να προσδιορίσουμε τις διορθωτικές παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν προκειμένου, προκειμένου αφενός να βελτιωθεί ο σχεδιασμός, αφετέρου να προσαρμοστεί στην Εθνική και της Κοινοτική Στρατηγική για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων.

Πορεία υλοποίησης των βασικών υποδομών
Σήμερα 7 χρόνια μετά, οι βασικές υποδομές για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων έχουν υλοποιηθεί, υπάρχουν όμως σημαντικές υποδομές που ακόμη υπολείπονται. Συνοπτικά, τι μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί:
• Ο ΧΥΤΑ στη Βόρεια Χίο (έχει χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ) και ο Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) στην περιοχή της Αμανής στη Χίο.
• Ο ΧΥΤΑ στο νησί της Ικαρίας.
• Ο ΧΥΤΑ στη Δυτική Σάμο, ο οποίος μετά την αστοχία στην κατασκευή του επιβαρύνει σημαντικά το ΧΥΤΑ της Ανατολικής Σάμου.
• Οι Χ.Υ.Τ. Αδρανών στα 5 μεγάλα νησιά.
• Το Σύστημα κινητών Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) για το νησί της Λέσβου (είναι σε φάση δημοπράτησης το σχετικό έργο).
• Έργα και δράσεις για την εκτροπή, αξιοποίηση και επεξεργασία των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων καθώς και των υλικών συσκευασίας, με την εφαρμογή Προγράμματος Διαλογής στην Πηγή για τη συλλογή τους.

Οι Δήμοι έχουν το πρώτο λόγο και τη βασική ευθύνη
Στη διαδικασία αυτή της αναθεώρησης του Περιφερειακού Σχεδιασμού οι Δήμοι της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου έχουν τον πρώτο λόγο, αφού άλλωστε αυτοί έχουν την ευθύνη για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Έτσι θα πρέπει να καταθέσουν ρεαλιστικές προτάσεις για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων σε κάθε νησί, για τις υποδομές που υπολείπονται και θα πρέπει να κατασκευαστούν, για την ορθολογική διαχείριση των παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων που υπολογίζονται σήμερα σε 103.644 τόνοι απορριμμάτων ανά έτος στο σύνολο των νησιών του Βορείου Αιγαίου, αλλά και για την διαχείριση του συνόλου των στερεών αποβλήτων.

Στην προσπάθεια αυτή καθοριστικό ρόλο καλείται να παίξει ο νέος Περιφερειακός Φορέας Διαχείρισης ΦοΔΣΑ, ο οποίος παρότι έχει συσταθεί από το καλοκαίρι του 2012, ακόμη δεν έχει ενεργοποιηθεί. Ο ΦοΔΣΑ μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στο συντονισμό των ενεργειών και να φέρει σαφώς καλύτερα αποτελέσματα σε Περιφερειακό Επίπεδο.

Κίνδυνος για νέα πρόστιμα για τους Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ)
Στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου το 2005 εντοπίστηκαν 117 ΧΑΔΑ. Ξεκίνησαν τότε οι διαδικασίες για την εκπόνηση των μελετών, την εξασφάλιση των απαιτούμενων αδειοδοτήσεων, την οριστική παύση λειτουργίας και την αποκατάσταση τους. Μετά από μια σημαντική προσπάθεια που έγινε τα προηγούμενα χρόνια, αποκαταστάθηκαν οι περισσότεροι από τους ΧΑΔΑ και για το σκοπό αυτό διατέθηκαν σημαντικά ποσά από το Γ΄ ΚΠΣ, το ΕΣΠΑ και το Πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ.

Σήμερα, 8 χρόνια μετά, εξακολουθούν δυστυχώς να υπάρχουν ακόμη ενεργοί ΧΑΔΑ στα νησιά μας, έστω και λίγοι, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα έργα για την αποκατάσταση τους δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Σε πολλές δε περιπτώσεις και ενώ έχουν εκδοθεί αποφάσεις οριστικής παύσης λειτουργίας, ΧΑΔΑ συνεχίζουν να παραμένουν ενεργοί. Έτσι σήμερα η χώρα μας βρίσκεται για ακόμη μια φορά αντιμέτωπη με νέα αυστηρά πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Θα πρέπει συνεπώς οι ΧΑΔΑ που δεν έχουν αποκατασταθεί να κλείσουν στην πράξη άμεσα και αυτό να γίνει με ευθύνη των Δήμων. Στην κατεύθυνση αυτή η Περιφέρεια, δια των Υπηρεσιών της, θα πρέπει να ελέγξει και να διασφαλίσει την παύση λειτουργίας τους. Είναι δε επιβεβλημένο να προχωρήσει άμεσα η αποκατάσταση και των υπόλοιπων ΧΑΔΑ.

Η διαχείριση των αδρανών υλικών ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα
Η διαχείριση των αδρανών υλικών είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά μας σε ότι αφορά τα στερεά απόβλητα. Και αυτό γιατί σε καθένα από τα μεγάλα νησιά της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου θα έπρεπε με βάση τον Περιφερειακό Σχεδιασμό να κατασκευαστούν και να λειτουργήσουν Χώροι Υγειονομικής Ταφής (Χ.Υ.Τ.) Αδρανών Υλικών, προκειμένου να οδηγούνται εκεί τα προϊόντα εκσκαφών, μπάζα κλπ, υλικά που δεν μπορούν να οδηγηθούν στους κατασκευασμένους Χ.Υ.Τ.Α. Σε κανένα όμως νησί δεν έχουν κατασκευαστεί μέχρι σήμερα Χ.Υ.Τ. Αδρανών. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα αδρανή υλικά οδηγούνται σήμερα είτε στους ΧΑΔΑ, οι οποίοι δεν θα έπρεπε να λειτουργούν, είτε όπου αλλού προκύψει !!

Με βάση τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις αδυναμίες των Δήμων στο θέμα της αποκομιδής και διαχείρισης των απορριμμάτων, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να δημιουργηθούν το επόμενο διάστημα στα νησιά μας νέες χωματερές. Θα πρέπει συνεπώς να ολοκληρωθούν άμεσα οι μελέτες που εκπονούνται για την κατασκευή των Χ.Υ.Τ. Αδρανών Υλικών και να υπάρξει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τη χρηματοδότηση και υλοποίηση των έργων.

Ολοκληρωμένη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων
Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων είναι πλέον ζητούμενο με βάση την Κοινοτική Οδηγία Πλαίσιο 2008/98/ΕΕ για τα στερεά απόβλητα, με την οποία έχει εναρμονιστεί η εθνική νομοθεσία με βάση το Νόμο 4042/2012. Μια βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον διαχείριση, με ενίσχυση της προσπάθειας για ανακύκλωση, η οποία μέχρι σήμερα έχει προχωρήσει ελάχιστα στα νησιά μας και μόνο χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία.

Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο τίθενται στόχοι για την καθιέρωση έως το 2015 της χωριστής συλλογής τουλάχιστον για το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί, ώστε έως το 2020 να  επιτευχθεί η επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση τους κατ’ ελάχιστον στο 50% κατά βάρος.

Ο δρόμος όμως για την υλοποίηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης στα νησιά μας είναι μακρύς …

Στην κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να επιταχυνθούν οι ρυθμοί για την υλοποίηση των δράσεων και των υποδομών που περιλαμβάνονται στον εγκεκριμένο σχεδιασμό της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου,  οι οποίες μπορούν να χρηματοδοτηθούν με πόρους του ΕΣΠΑ. Παράλληλα θα πρέπει οι Δήμοι να μελετήσουν σοβαρά το θέμα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και να προτείνουν ρεαλιστικές προτάσεις στην επικείμενη διαδικασία για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ.

Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων με ρεαλιστικό και υλοποιήσιμο σχεδιασμό είναι η μόνη βιώσιμη λύση για τα νησιά μας, η οποία όχι μόνο θα προστατεύσει το περιβάλλον, αλλά μπορεί να λειτουργήσει και ως μοχλός για την τοπική ανάπτυξη. Χρέος και ευθύνη για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι να προχωρήσουν με γρήγορα βήματα για να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός αυτός.

Θεόδωρος Βαλσαμίδης
Περιφερειακός Σύμβουλος Βορείου Αιγαίου
με την Παράταξη «Αγώνας για τα Νησιά μας»