Οι παραδοσιακοί χοροί αποτελούν ένα από τα πιο ζωντανά και άμεσα αναγνωρίσιμα κομμάτια της πολιτιστικής ταυτότητας ενός λαού, όχι μόνο γιατί εκφράζουν με τρόπο δραματοποιημένο τη συλλογική ύπαρξη, αποκαλύπτοντας την ποιότητα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και γιατί η σημειολογία τους αντανακλά ταυτόχρονα το αξιακό σύστημα και την κοσμοθεωρία των τελευταίων. Ο χορός του κάθε τόπου αποτυπώνει τελικά το ήθος των ανθρώπων του, δηλαδή τον χαρακτήρα και την
ψυχοσύνθεση του.

Ο καριώτικος χορός, σε όλες του τις παραλλαγές (τσαμούρικος, πηδηχτός, σταυρωτός κ.α.), αποτελούσε ανέκαθεν το κυρίαρχο μέσον καλλιτεχνικής και κοινωνικής έκφρασης των Καριωτών. Γι’ αυτό και οι ίδιοι διακρίνονται για το χορευτικό τους τάλαντο και δε χάνουν ποτέ ευκαιρία να χοροσταλίσουν σε οποιανδήποτε περίσταση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι όλοι κατέχουν από πολύ μικρή ηλικία τον τοπικό χορό τους• θεωρείται μάλιστα ένα είδος ντροπής ή αυτοαποκλεισμού από το σύνολο η μη συμμετοχή σε αυτόν. Ετούτη η σχεδόν εγγενώς κοινωνικοποιημένη επιθυμία για χορό, η οποία έλκει την καταγωγή της από τις Διονυσιακές γιορτές, εκφράζει τη λατρεία προς τη ζωή και αποθεώνει τη χαρά της συνύπαρξης.

Έτσι, ο καριώτικος χορός είναι τόσο άμεσα συνδεδεμένος με την καθημερινή ζωή των Καριωτών και συμπυκνώνει τόσο εύγλωττα την κουλτούρα τους, που φέρει τα διακριτικά χαρακτηριστικά των ίδιων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον μπορεί κανείς τις περισσότερες φορές να καταλάβει αν αυτός που χορεύει είναι Καριώτης ή ξένος. Με άλλα λόγια, δεν αρκεί να γνωρίζει κανείς τα βήματα του συγκεκριμένου χορού, για να τον χορέψει• πρέπει και να μπορεί να τον ανεμίσει, να αποδώσει το πνεύμα του και την αλήθεια του. Γιατί, ο καριώτικος χορός δεν χορεύεται απλώς, αλλά ενσαρκώνεται: είναι χορός της ψυχής που αγκαλιάζει τις άλλες γνώριμες ψυχές, είναι κοινό αίσθημα κατάνυξης, μέθεξη, τελετουργία.

Με βάση τα παραπάνω, καθίσταται δύσκολο να απομονωθούν τα χαρακτηριστικά που κάνουν τον καριώτικο έναν τόσο ξεχωριστό και πλούσιο σε συμβολισμούς χορό• εντούτοις, θα μπορούσαμε να εστιάσουμε σε κάποια πιο πρόδηλα γνωρίσματα του.

Καταρχάς, ο καριώτικος χορός χορεύεται αγκαλιαστά. Αυτό δεν είναι μόνο ένα κύριο γνώρισμα του χορού, αλλά και η βασική προϋπόθεση για να υλοποιηθεί. Το αγκάλιασμα τούτο δηλοί τη συντροφικότητα και τους έντονους ψυχικούς δεσμούς των Καριωτών, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.

Συναφές με το προαναφερθέν χαρακτηριστικό είναι και αυτό της εναλλαγής των χορευτών στον κάβο του χορού: όλοι, «γέροι, νιοι και κοπελούδια», περνούν διαδοχικά στον κάβο, για να σύρουν το χορό. Το στοιχείο αυτό αντανακλά την ύπαρξη προοδευτικών κοινωνικοπολιτικών δομών, στις οποίες έχει επιτευχθεί η ισότητα και ο αλληλοσεβασμός μεταξύ των ανθρώπων.

Ένα τρίτο χαρακτηριστικό, το οποίο συνάδει με την φύση του ίδιου του καριώτικου λαού, είναι ο αργός εσωτερικός ρυθμός του, ρυθμός που προσδίδει στις κινήσεις των χορευτών μια μεστή ρευστότητα. Εδώ απηχείται και η φιλοσοφία των Καριωτών, ο ιδιαίτερος (ιδιό-ρυθμος, κατά ορισμένους) τρόπος τους να θωρούν και να βιώνουν τη ζωή με πραότητα και στωικότητα, δίχως βιάση, λες και τους έχει μερώσει απόλυτα η αίσθηση της σχετικότητας του χρόνου.

Η «τεχνική» του καλού χορευτή υπακούει σε αυτήν ακριβώς την αρχή της ψυχικής αρμονίας. Ακόμη και τα τσαλίμια υπαγορεύονται από την εσωτερική μέθη, την αθόρυβη έκσταση, χωρίς μια κίνηση επιτηδευμένη, περιττή ή βεβιασμένη: το κεφάλι κινείται μαλακά πέρα δώθε σα να το σαλεύει ένα ανεπαίσθητο αεράκι, το δεξί ελεύθερο χέρι του πρώτου χορευτή ξανοίγει αργά τον κύκλο του χορού , με την παλάμη στραμμένη προς τα έξω, και ασυναίσθητα επιστρέφει στην κεφαλή σα να θέλει να τη βαστήξει. Τα πόδια, απόλυτα εναρμονισμένα με τις δοξαριές του βιολιού, επιτυγχάνουν ένα συνδυασμό ελαφρότητας και βαρύτητας, έναν στιγμιαίο μετεωρισμό που εναλλάσσεται με πατήματα σταθερά και μαλακά• τα πέλματα δουλεύονται από τα δάχτυλα ως τη φτέρνα σε μια σχεδόν ερωτική επαφή με το χώμα• η μέση είναι λυμένη και ο πισινός λικνίζεται με χάρη• τα μάτια μισοκλείνουν εκστατικά, καθώς η ψυχή συντονίζεται στον κοινό παλμό αυτή της τεράστιας αγκαλιάς που δημιουργούν τα πλεγμένα μπράτσα των χορευτών• τα σώματα ανάλαφρα και ταυτόχρονα γήινα, σα θνητοί Ίκαροι που ίπτανται για λίγο κι ύστερα γέρνουν προς τη γη με μια ενδόμυχη επιθυμία να ενωθούν μαζί της.

Το τελευταίο χαρακτηριστικό που θα μπορούσαμε να διακρίνουμε στον καριώτικο χορό είναι η ελευθερία του. Παρά το ότι πρόκειται για χορό ομαδικό και δομημένο, οι χορευτές μπορούν να εκφραστούν ατομικά• για την ακρίβεια, η ίδια η φύση του χορού δημιουργεί την αναγκαιότητα της προσωπικής ελευθερίας και του αυτοσχεδιασμού. Έτσι, καλός χορευτής – ιδιαίτερα αν είναι στον κάβο του χορού – θεωρείται αυτός που απλώνει τα φτερά του δίχως να καταχράται την ελευθερία των υπολοίπων. Με άλλα λόγια, ο μπροστάρης οιστρηλατεί τους συντρόφους του ενδυναμώνοντας την κυκλωτική φορά του χορού, ώσπου να ενωθεί – με τρόπο απολύτως φυσικό – με τον τελευταίο χορευτή.

Ο καριώτικος χορός καμώνεται καλύτερα στον τόπο που τον γέννησε, μες τον πελαγίσιο αέρα και πάνω σε χώμα ιερό• του πρέπει η απλωσιά του χώρου και του χρόνου, γι’ αυτό και ασφυκτιά μες τις αίθουσες της Αθήνας• του πρέπουν άνθρωποι που σμίγουν αγαπημένα και μουσικές που μπορούν να αποδώσουν το ύφος και το ήθος του. Αυτό είναι και το πλαίσιο της παράδοσης του και μόνον έτσι παραμένει αυθεντικός.

Βένια Νιουνιούσκου

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις από τις φιλοξενούμενες πένες.