Οι θέσεις των ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τις Υδατοκαλλιέργειες.

Οι θέσεις της θεματικής ομάδας για το περιβάλλον των Οικολόγων Πράσινων για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τις Υδατοκαλλιέργειες που αυτές τις ημέρες βρίσκεται υπό διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Το ζήτημα αφορά άμεσα και τα νησιά μας καθώς στο Βόρειο Αιγαίο προβλέπονται 2 Περιοχές Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.). Έτσι προτείνεται μια ΠΟΑΥ για τη Χίο με τρεις ζώνες, μια
στη Λαγκάδα με ιχθείς δυναμικότητας 5.360 τόνων το χρόνο, μία Ν.Α Οινουσών με ιχθείς και δυναμικότητα 1.390 τόνων ανά έτος και μια τρίτη Β.Α. Οινουσών με ιχθείς και δυναμικότητα 2.480 τόνους ανά έτος. Στη Λέσβο προβλέπονται 3 ζώνες, δύο στην Καλλονή με όστρακα και δυναμικότητα 625 και 875 τόνους αντίστοιχα και μια τρίτη με ιχθείς Νότια του Ακρ. Κέφαλος δυναμικότητας 2.480 τόνων ανά έτος.

Το θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού για τις υδατοκαλλιέργειες είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένων των προβλημάτων που δημιουργούνται από την ελλειπή και αποσπασματική παρούσα νομοθεσία, που περιλαμβάνει μεν κάποια κριτήρια για τη χωροθέτηση των μονάδων αλλά βασίζεται μέχρι σήμερα στη σημειακή χωροθέτηση υποκείμενη σε πολλαπλές ερμηνείες. Σε αυτή τη βάση, είναι θετική η πρόθεση εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για τη θέσπιση ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού για τον κλάδο.
Θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι το πόνημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλη σύγκρουση χρήσεων μεταξύ της υδατοκαλλιέργειας, της παράκτιας αλιείας, τουρισμού αλλά και οικιστικής χρήσης, κατά συνέπεια, όπως είναι αναμενόμενο, υπάρχουν σημαντικές αντιδράσεις  από τις τοπικές κοινωνίες και ορισμένους συλλόγους πολιτών. *Αντιδράσεις για τις προτεινόμενες χωροθετήσεις αλλά και τη δυναμικότητα των μονάδων έχουν σημειωθεί και για τη Χίο αλλά και για τις Οινούσες. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να ληφθούν υπόψη, εφόσον αξιολογηθούν, τόσο οι επιστημονικές, τεχνοκρατικές απόψεις-που όμως σε πολλές περιπτώσεις είναι αντικρουόμενες -, όσο και οι κατά τόπους επισημάνσεις πολιτών και φορέων, μέσα όμως από μία ξεκάθαρη πολιτική δέσμευση για τις προτεραιότητες στην αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων.
Τελικά φοβούμαστε ότι το νομοσχέδιο στην πράξη δεν κάνει τίποτε άλλο από το να <<τακτοποιεί>> τις εκάστοτε αυθαιρεσίες και να χωροθετεί τις ήδη υφιστάμενες μονάδες και ΠΟΑΥ, που έχουν προκύψει από αμφισβητούμενες μελέτες με ελλειπή τεκμηρίωση. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η έλλειψη ουσιαστικού προγράμματος παρακολούθησης των μέχρι σήμερα πρακτικών εκ μέρους των υδατοκαλλιεργητών (παραγωγή σημαντικά αυξημένη σε σχέση με την εγκριθείσα δυναμικότητα), αλλά και των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον σε βάθος χρόνου δυσχεραίνει την ορθολογική επιβολή κανόνων και μέτρων, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με αποφασιστικότητα.

Μιχάλης Μπάκας
Γραμματέας Περιφερειακής Οργάνωσης Βορείου Αιγαίου των Οικολόγων Πράσινων

Ακολουθεί αναλυτικά η  τοποθέτηση των Οικολόγων Πράσινων για το ΕΠΧΣΑΑ 

Οι θέσεις των ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ/Θεματική Ομάδα για το Περιβάλλον, υπο-ομάδα για την αλιεία

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τις Υδατοκαλλιέργειες

Γενικά

Το θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού για τις υδατοκαλλιέργειες είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένων των προβλημάτων που δημιουργούνται από την ελλειπή και αποσπασματική παρούσα νομοθεσία, που περιλαμβάνει μεν κάποια κριτήρια για τη χωροθέτηση των μονάδων αλλά βασίζεται μέχρι σήμερα στη σημειακή χωροθέτηση υποκείμενη σε πολλαπλές ερμηνείες. Σε αυτή τη βάση, είναι θετική η πρόθεση εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για τη θέσπιση ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού για τον κλάδο.
Θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι το πόνημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλη σύγκρουση χρήσεων μεταξύ της υδατοκαλλιέργειας, της παράκτιας αλιείας, τουρισμού αλλά και οικιστικής χρήσης, κατά συνέπεια, όπως είναι αναμενόμενο, υπάρχουν σημαντικές αντιδράσεις  από τις τοπικές κοινωνίες και ορισμένους συλλόγους πολιτών. Στην περίπτωση αυτή είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη, εφόσον αξιολογηθούν, τόσο οι επιστημονικές, τεχνοκρατικές απόψεις-που όμως σε πολλές περιπτώσεις είναι αντικρουόμενες -, όσο και οι κατά τόπους επισημάνσεις πολιτών και φορέων, μέσα όμως από μία ξεκάθαρη πολιτική δέσμευση για τις προτεραιότητες στην αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων.

Δυστυχώς, παρά τη φιλόδοξη απόπειρα εκ μέρους του Υπουργείου για άλλη μια φορά <<ώδινεν όρος και έτεκε μυν>>, καθώς:
(1) Tο νομοσχέδιο στην πράξη δεν κάνει τίποτε άλλο από το να <<τακτοποιεί>> τις εκάστοτε αυθαιρεσίες και να χωροθετεί τις ήδη υφιστάμενες μονάδες και ΠΟΑΥ, που έχουν προκύψει από αμφισβητούμενες μελέτες με ελλειπή τεκμηρίωση. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η *έλλειψη ουσιαστικού προγράμματος παρακολούθησης των μέχρι σήμερα πρακτικών εκ μέρους των υδατοκαλλιεργητών (παραγωγή σημαντικά αυξημένη σε σχέση με την εγκριθείσα δυναμικότητα), αλλά και των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον σε βάθος χρόνου δυσχεραίνει την ορθολογική επιβολή κανόνων και μέτρων, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με αποφασιστικότητα.
(2) Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την επεξεργασία του σχεδίου και της αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) δημιουργεί ερωτηματικά, καθώς η ΣΜΠΕ βασίστηκε σε μελέτη που είχε εκπονηθεί από ομάδα μελετητών/ερευνητών για λογαριασμό του Σ.Ε.Θ. (Σύλλογος Ελλήνων Θαλασσοκαλλιεργητών), δηλαδή από την ίδιους τους επιχειρηματίες του κλάδου. Κατόπιν από ό,τι φαίνεται ανατέθηκε σε δεύτερο μελετητικό γραφείο η σύνταξη της ΣΜΠΕ, ο χάρτης όμως που περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο και χωροθετεί τις μονάδες υπογράφεται από τους πρώτους μελετητές.

(3) Η υπό διαβούλευση ΣΜΠΕ αποτελεί μία έκθεση ιδεών με γενικότητες, δεν αναφέρεται στα υφιστάμενα προβλήματα του κλάδου και τις αρνητικές συνέπειες τους, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανεύρεση ουσιαστικών τρόπων επίλυσής τους και δεν παραθέτει συγκεκριμένα στοιχεία στα οποία βασίστηκε η χωροθέτηση, ούτε σωρευτικά στοιχεία των επιπτώσεων της στο θαλάσσιο οικοσύστημα.

(4) Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει πολλές ασάφειες (θα περιγραφούν παρακάτω στην κατ' άρθρο ανάλυση) ή αντίθετα σε σημεία που καθορίζονται σαφώς δεν προκύπτει ο τρόπος με τον οποίο τα συγκεκριμένα μεγέθη έχουν προκύψει.
(5) Δεν προκύπτει επίσης από το νομοσχέδιο σαφής δέσμευση προς συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, π.χ. ενίσχυση βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, ή προτεραιότητα σε μικρές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις.
(6) Στο νομοσχέδιο προβλέπεται πλήθος διατάξεων και Υπουργικών Αποφάσεων για την εφαρμογή του,  χωρίς να είναι ξεκάθαρες οι αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων φορέων, ενώ αυτοαναιρούνται βασικές διατάξεις* (περιγράφονται στην κατ' άρθρο ανάλυση).

Επί μέρους ενδεικτικές παρατηρήσεις κατ' άρθρο:
Στα έχοντας υπόψη:

Σε πολλά σημεία αποτελούν έκθεση ιδεών, δεν αναφέρεται πού βασίστηκαν τα τεχνικά μέτρα που αναφέρονται στο νομοσχέδιο (βάθος, απόσταση μεταξύ μονάδων κτλ.). Δεν αναφέρονται βασικά νομοθετήματα τα οποία έχουν απόλυτη συνάφεια με τη χωροθέτηση όπως η Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τα νερά, όπως ισχύει, ο Ν.3937/2011 για τη βιοποικιλότητα, η Οδηγία 2008/56/Εκ για τη θαλάσσια στρατηγική, η νομοθεσία περί αποβλήτων κτλ.

Σημείο 27. προεξοφλεί μη βιώσιμη λύση τη λειτουργία των υδατοκαλλιεργειών στην ανοιχτή θάλασσα, ενώ αποτελεί μία εναλλακτική υπό διερεύνηση.
Άρθρο 3. Ορισμοί: Στις μεμονωμένες μονάδες παραχωρείται μεγαλύτερος χώρος για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια (με ανώτατη μισθωμένη έκταση τα 100στρ., αντί των 40στρ. για τη συμβατική υδατοκαλλιέργεια), αλλά είναι το μοναδικό σημείο που αναφέρεται ενώ μέσα στους στόχους δηλώνεται <<με υποστήριξη της στροφής προς τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια.
Άρθρο 4, παρ. 2, α1, δεύτερη παράγραφος: Το ανώτατο ποσοστό κάλυψης της μισθωμένης θαλάσσιας έκτασης με πλωτές εγκαταστάσεις καθορίζεται από τους ισχύοντες κανονισμούς. Η μισθωμένη έκταση σημαίνεται σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΓΕΝ/Δ/νση Φάρων. Δεν καθορίζεται με σαφήνεια η αρμοδιότητα, υπάρχει συναρμοδιότητα ή γνωμοδότηση;

Άρθρο 7
Γενικά κριτήρια, σελ. 39 προτελευταία παράγραφος, << οι όροι αλιείας περιμετρικά των ΠΟΑΥ, αλλά και περιμετρικά των μονάδων εντός αυτών, θεσπίζονται ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες της κάθε περιοχής μετά από πρόταση του οικείου Φορέα Διαχείρισης>> - δεν αναφέρεται ποιος έχει την αρμοδιότητα για τη θέσπιση τους, μπορεί και χωρίς πρόταση του φορέα; Ο Φορέας Διαχείρισης γνωμοδοτεί μόνο;
σελ. 40 <<Η χωροθέτηση νέων μονάδων θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας πρέπει να αποφεύγεται στις περιοχές που χαρακτηρίζονται ως ανεπτυγμένες τουριστικά ή παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισμού>>-απολύτως ασαφές, κίνδυνος για διαφορετικές <<ερμηνείες>> κατά βούληση.
ii)α)κριτήρια για μονάδες θαλάσσιας ιχθυοκαλλιέργειας, αφού τα απαριθμεί και τα ορίζει μετά προσθέτει -<<τα ανωτέρω μεγέθη ορίζονται από σχετική εγκύκλιο ΥΠΕΚΑ-ΥΘΥΝΑΛ όπως εκάστοτε ισχύει>>. *Επομένως αναιρεί τα παραπάνω κριτήρια, θα καθορίζονται με την εγκύκλιο;
Παρ. 3γ. Η προστασία ευαίσθητων και προστατευόμενων ενδιαιτημάτων είναι ασαφής. Προτείνεται η απαγόρευση εγκατάστασης σε περιπτώσεις που υπάρχουν θαλάσσια φανερόγαμα και εν γένει άλλοι ευαίσθητοι βιότοποι που βρίσκονται υπό οποιοδήποτε καθεστώς προστασίας. Ειδικότερα για πυθμένες που καλύπτονται από *Posidonia** **Oceanica* προτείνεται η συνάφεια με την 121570/1866/12-6-2009 κοινή εγκύκλιο ΠΕΧΩΔΕ και ΥΠΑΑΤ, Γ)ΓΕΝΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ, όπου προβλέπεται:-Δεν επιτρέπεται ίδρυση νέων μονάδων σε θαλάσσια περιοχή όπου βρίσκονται λιβάδια *Posidonia** **Oceanica**.
-Για μονάδες υδατοκαλλιέργειας που είναι ήδη νομίμως εγκατεστημένες σε περιοχές με λιβάδια *Posidonia** **Oceanica**:
-δεν εγκρίνεται αύξηση της δυναμικότητας τους
-δεν ανανεώνεται η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας τους μετά τη λήξη τους

Άρθρο 10
Β. Μέτρα και δράσεις διοικητικού-οργανωτικού χαρακτήρα, παρ.2. Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης της εφαρμογής  του Ειδικού Πλαισίου. Είναι ιδιαίτερα θετική η πρόθεση να δημιουργηθεί σύστημα παρακολούθησης της εφαρμογής των στόχων του Ειδικού πλαισίου, όμως δεν προβλέπεται αντίστοιχα και άμεση εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης βάσει συγκεκριμένων στόχων ανά μονάδα/φορέα, σε μετρήσιμα μεγέθη. Επομένως δημιουργείται εύλογα το ερώτημα του πώς θα αξιολογηθεί το πλαίσιο όταν δεν υπάρχουν επί του παρόντος μηχανισμοί που θα παρέχουν στοιχεία baseline ή σωρευτικά δεδομένα.

Υπό-ομάδα αλιείας,
Θεματικής Ομάδας Περιβάλλοντος Οικολόγων-Πράσινων