Τα παλιά χρόνια, ανάμεσα στα 1910 και 1920, τα αρσενικά που γεννιούνταν εγγράφονταν στο μητρώον αρρένων ετεροχρονισμένα. Μια γέννα αγοριού το 1913, για παράδειγμα, δηλωνόταν το 1915, εξ επί τούτου! Ο λόγος; Να δηλωθούν μικρά τα παλικαράκια για να μην επιστρατευτούν στους πολέμους που είχαν μαυρίσει την ψυχούλα των άμοιρων γονιών εκείνα τα χρόνια.

Για τα κορίτσια δεν ξέρω τι γινόταν. Μητρώα θηλέων δεν υπήρχαν, δεν πήγαιναν πόλεμο τα κορίτσια, από τότε ανήκαν στις «μερίδες» των κυρίων τους. Οι γεννήσεις, βέβαια, σημειώνονταν με σχολαστικό τρόπο από τον αφέντη της οικογένειας, σε κατάστιχο που φυλασσόταν στο εικονοστάσι. Ενα τέτοιο διεσώθη στο οικογενειακό μας αρχείο, από το οποίο πιστοποιήσαμε την ηλικία της μαμάς, που γεννήθηκε στην οθωμανική εποχή στην Ικαρία, δηλαδή πριν από το 1912.
Εγραφε με μελανί μολύβι ο παππούς: «Το 1909, Φεβρουαρίου 11ην, ώραν 10ην νυχτερινήν με αίθριο καιρό, γεννήθηκε η θυγάτηρ μου Καλλιόπη». Ή: «Το 1904, την 4ην Μαρτίου, ώραν 9ην πρωινήν, απεβίωσεν η γυναίκα μου Αληθινή το γένος (...) από τη γρίπη». Ακριβά εκείνα τα κατάστιχα, εξαιρετική βάση δεδομένων, τύφλα να 'χουν τα ληξιαρχεία των δήμων της χώρας, που τηρούνται ηλεκτρονικώ τω τρόπω. Χάρη σ' αυτά πιστοποιήσαμε πούθε κρατά η σκούφια μας με σιγουριά!
Παιδιά εκείνο τον καιρό δεν αγοραπωλούνταν. Αμα έμενε κανένα ορφανό, το έπαιρνε η γειτόνισσα και το έκανε δικό της. Ηταν ωραία αυτή η τακτική, όσο όμορφη και η καλλιγραφία με πένα και μελάνι στα πιστοποιητικά της κοινότητας Χρυσοστόμου Ικαρίας, που λαμβάναμε ταχυδρομικώς στην Αλεξανδρούπολη, όπου είχαμε μεταναστεύσει οικογενειακώς.

Στη νεοτερική καλλιγραφία της εποχής, έχει γίνει ο άνεμος κουβάρι. Φταίνε μάλλον οι αγορές, που σαν ιοί παρεμβαίνουν όπου υπάρχουν άνθρωποι και όπου γεννιούνται παιδιά - εμπορεύματα - καταναλωτές. Φταίνε και οι «υπηρεσίες» και τα κυκλώματα, όπως διατυμπανίζουν τα τηλεοπτικά. Κοντεύω να πάθω αυτισμό με τις μυριάδες επαναλήψεις του δίλεπτου βίντεο με το κοριτσάκι που χορεύει, όπως έπαθα αναλόγως με τα χρυσαυγίτικα «ελληνικά επίκαιρα» πριν από δύο εβδομάδες. Αυτές είναι οι ειδήσεις στην Ελλάδα των τροϊκανών και απέναντι εμείς.

Αντε μετά να περισσέψει χαρά και κουράγια, για να απολαύσεις το μικρό καλοκαιράκι του Οκτώβρη, που άπλωσε φως, πιστό και στο φετινό ραντεβού. Το «μικρό καλοκαιράκι» στην Αλεξανδρούπολη το λέμε «κατσιβέλικο καλοκαίρι». Ισως επειδή προκαλεί μιαν ελευθεριότητα, ένα «ωχ, αδερφέ», μετά την πρώτη μουντάδα του φθινοπώρου, λίγο πριν από το βαρύ χειμώνα. Και οι Κατσιβέλες είναι όντως όντα γεμάτα ανεμελιά και ελευθερία, που βγάζουν γλώσσα σε πονηρούς, συντηρητικούς, ρατσιστές, στους Αριους.

Απολαμβάνω το κατσιβέλικο καλοκαίρι με όλους τους τρόπους. Μαζεύω καλοκαιρινά, ανοίγω μπαούλα... Μέσα στο παλιό ξύλινο με δερμάτινη επένδυση έχω φυλαγμένες τις δικές μου πιστοποιήσεις... Φουστάνια ζορζέτα με κέντημα και πιέτες, λινά νυχτικά, κομμάτια από νυφοστόλια, αποφοράκια της Αλεξανδρινής θείας, φευγάτης εδώ και χρόνια... Και έτσι όπως το μπαούλο αναδιπλώνεται κάθε φθινόπωρο μπροστά μου, μου δίνει μια θαυμάσια εκδοχή για όλες τις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» που εμπεδώνει το παρόν. Μέσα στο σεντούκι χωρά το προσωπικό μου. Μεσανατολικό, με προσφυγιά, λωρίδες Γάζας, Σάμπρα, Σατίλα, Αμυγδαλέζα. Η δική μου γεωγραφία, ο δικός μου χάρτης, ο πιστοποιημένος...

Τα βράδια, όταν πέφτω για ύπνο, τα καρφιά του σεντουκιού... γυαλίζουν τρυφερά, σηματωροί της ιστορίας των ανιόντων μας. Και εκείνες τις ώρες σκέπτομαι πόσο γρήγορα κύλησε ο χρόνος για όλο το... σειριολόι. Εφτασαν εκατό χρόνια για να φορτωθούμε σε βαπόρια και ιδέες και να ταξιδεύσουμε! Και η ουρά που έμεινε πίσω, και αυτή κινήθηκε στις εθνικές οδούς από Ανατολή σε Δύση και από Βορρά σε Νότο, μ' ένα μπαούλο-μνήμη. Αφήνοντας πίσω πιστοποιητικά και ληξιαρχεία. Μέσα μας όλα τα νεύματα υπαγόρευαν «κατιτίς» ανατολικό, μεσανατολικό, προσφυγικό... πολεμικώ τω τρόπω! Εντάσεις και απελπισία... που κατέληγαν πάντα σε μακρόσυρτους αμανέδες...

Με αυτούς συνοδούς, τώρα βγάζω ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις απογραφές και τις μεταγραφές μας. Επρεπε αλλιώς να πορευτούμε... Επρεπε να αλλάξουμε χάρτες, ληξίαρχους... Να αποδώσουμε στη γεωγραφία τη μελωδική της εκδοχή. Να παραδεχθούμε ότι «Ακυβέρνητη...» είναι πια και η Ευρώπη και τα ληξιαρχεία της. Και μέσα εκεί και η μικρή μας χώρα... η «ακυβερνητούλα»...

Ελένη Σκαβδή
enet.gr