Το Σάββατο 9 Νοεμβρίου στον Άγιο Κήρυκο η Αυτόνομη Συσπείρωση Πολιτών Ικαρίας μάς κάλεσε στην εκδήλωση με θέμα:  ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΜΑΣ ΥΠΟΧΩΡΟΥΝ με ενότητες: υπερβόσκηση, αποδάσωση, ερημοποίηση, υπερόργωση. Ομιλητής, κ. Χρυσόστομος Φουντούλης. Για άλλη μια φορά, προσπαθήσαμε να σταχυολογήσουμε τα πιο σημαντικά κατά την γνώμη μας και να τα δημοσιεύσουμε:

Τα θεμέλια του πολιτισμού μας υποχωρούν
- Οι υδροφόροι ορίζοντες πέφτουν.
- Οι συγκομιδές συρρικνώνονται.
- Το έδαφος διαβρώνεται.
- Η θερμοκρασία ανεβαίνει.
- Οι πάγοι λειώνουν.
- Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει.
- Τα τρόφιμα δεν επαρκούν.

Το έδαφος διαβρώνεται η έρημος μεγαλώνει. Η υπερόργωση, η υπερβόσκηση, η αποδάσωση επιταχύνουν την διάβρωση του εδάφους και την ερημοποίηση. (φωτό: Αριστερά περιοχή προστατευμένη, δεξιά βοσκήσιμη)
Στη Σοβιετική Ένωση σε μια προσπάθεια να αυξήσουν την παραγωγή σιτηρών στα τέλη της δεκαετίας του 1950, οι σοβιετικοί όργωσαν μια έκταση βόσκησης σχεδόν ίση με την έκταση σιτοπαραγωγής της Αυστραλίας και του Καναδά μαζί. Το Καζακστάν, που ήταν στο κέντρο αυτού του Σχεδίου των Παρθένων Σοβιετικών Εδαφών, είδε τις εκτάσεις του καλλιέργειας σιτηρών να ξεπερνούν τα 250 εκατομμύρια στρέμματα στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Μετά συρρικνώθηκαν σε λιγότερα από 110 εκατομμύρια στρέμματα το 1999.  Ωστόσο,  ακόμα και  στη γη που απομένει να καλλιεργείται, η μέση παραγωγή σιταριού είναι μόλις 100 κιλά ανά στρέμμα.
Ένας δείκτης ο οποίος μας βοηθά να αξιολογήσουμε την καλή κατάσταση ενός βοσκότοπου είναι οι αλλαγές στον πληθυσμό των κατσικιών σε σχέση με εκείνους των προβάτων και των βοοειδών. Καθώς οι βοσκότοποι υποβαθμίζονται, το χορτάρι συνήθως αντικαθίσταται από τη χλωρίδα ‘’της ερήμου’’. Σε ένα τέτοιο υποβαθμισμένο περιβάλλον, τα βοοειδή και τα πρόβατα δεν τρέφονται καλά αλλά τα κατσίκια, ιδιαίτερα ανθεκτικά μηρυκαστικά, αναζητούν τροφή στην υπάρχουσα βλάστηση.
Μεταξύ των ετών 1970 και 2009 ο πληθυσμός των βοοειδών αυξήθηκε παγκοσμίως κατά 28%, ο πληθυσμός  και προβάτων έμεινε σχετικά στατικός, αλλά ο πληθυσμός των κατσικιών αυξήθηκε περισσότερο από 200%.  Οι ΗΠΑ, μια χώρα με συγκρίσιμες εκτάσεις βόσκησης, έχει 94 εκατομμύρια βοοειδή, ελαφρώς περισσότερα από τα 92 εκατομμύρια της Κίνας . Όμως, όσον αφορά τα αιγοπρόβατα, οι ΗΠΑ έχουν ένα  πληθυσμό μόνο 9 εκατομμυρίων, ενώ η Κίνα έχει 281 εκατομμύρια.  
Στην Ελλάδα έχουμε 12.000.000 αιγοπρόβατα!
Το 1950, η Αφρική είχε 227 εκατομμύρια  κατοίκους και περίπου 300 εκατομμύρια ζώα. Το 2009, υπήρχαν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι και 862 εκατομμύρια ζώα.

Της αυτάρκειας αγαθόν άριστον η ελευθερία.  Επίκουρος

Η αποκατάσταση της γης θα χρειαστεί μια τεράστια διεθνή προσπάθεια, πολύ πιο απαιτητική από ό,τι το Σχέδιο Μάρσαλ.  
Η αποψίλωση των τροπικών στην Αφρική ευθύνεται κυρίως η συλλογή καυσόξυλων και η εκχέρσωση για τη γεωργία. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η έμφαση πρέπει να δοθεί στη μείωση της χρήσης καυσόξυλων.  
Πρέπει να σταματήσει η  αποδάσωση σε παγκόσμιο επίπεδο και να αρχίσουν πρωτοβουλίες για δενδροφυτεύσεις και για υιοθέτηση βελτιωμένων γεωργικών πρακτικών διαχείρισης της γης.  
Η υπηρεσία που προσφέρουν τα δέντρα των δασών και οι βοσκότοποι στον έλεγχο των πλημμυρών είναι τρεις φορές πιο πολύτιμη από ό,τι η ξυλεία ή τα κτηνοτροφικά προϊόντα .
Για την επίτευξη αυτών των στόχων, πρέπει να φυτευτούν δισεκατομμύρια δέντρα τόσο σε εκατομμύρια στρέμματα υποβαθμισμένων εδαφών που έχουν χάσει τη δασική τους κάλυψη, όσο και σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και βοσκοτόπους που δεν είναι πλέον παραγωγικά. (φωτογραφία δεξιά από το δάσος του Ράντη)
Σε σύγκριση με άλλα μέτρα για την ανακούφιση του περιβάλλοντος, η διακοπή της αποδάσωσης και η δενδροφύτευση είναι σχετικά ανέξοδες. Αποδίδουν πολύ παραπάνω από το κόστος τους.
Η βραβευμένη με Νόμπελ κενυάτισσα Ουανγκάρι Μαατάι, η οποία χρόνια πριν οργάνωσε με γυναίκες της Κένυας και αρκετών γειτονικών χωρών τη φύτευση 30 εκατομμυρίων δέντρων, Το Ουτάρ Πραντές, η πολυπληθέστερη πολιτεία της Ινδίας, κινητοποίησε 600.000 ανθρώπους να φυτέψουν 10,5 εκατομμύρια δέντρα σε μία μόνο μέρα τον Ιούλιο του 2007, τοποθετώντας τα σε γεωργικές εκτάσεις, σε κρατικά δάση και σε σχολεία, η  Κίνα έχει φυτέψει 2,9 δισεκατομμύρια δέντρα, η Αιθιοπία 1,5 δισεκατομμύριο δέντρα, η  Τουρκία πάνω από 700 εκατομμύρια δέντρα.
Η Νότια Κορέα αποτελεί από αυτή την άποψη και με πολλούς τρόπους ένα μοντέλο αναδάσωσης για τον υπόλοιπο πλανήτη. Όταν τελείωσε ο πόλεμος της Κορέας πριν από μισό αιώνα, η ορεινή χώρα ήταν σε μεγάλο βαθμό αποψιλωμένη.
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κινητοποιήθηκαν σε τοπικούς συνεταιρισμούς στα χωριά για να σκάψουν χαντάκια και να δημιουργήσουν αναβαθμίδες για την υποστήριξη των δέντρων στα άγονα βουνά. «Το αποτέλεσμα ήταν μια φαινομενικά θαυματουργή αναγέννηση των δασών από την άγονη γη».
Η βελτίωση της βοσκής και οι σωστές πρακτικές διαχείρισης της γης αυξάνουν την περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανικές ύλες.  
Ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας είναι η βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης, όπως είναι η εκ περιτροπής βόσκηση.
Δηλαδή ο μόνος βιώσιμος τρόπος για την εξάλειψη της υπερβόσκησης στα δύο πέμπτα της επιφάνειας της γης που είναι χαρακτηρισμένα ως βοσκότοποι είναι να μειωθεί το μέγεθος των κοπαδιών, και να μετακινούνται τα κοπάδια.
Επίσης ένα να βοήθημα στην εργαλειοθήκη για την προστασία  του εδάφους είναι το συντηρητικό όργωμα, που περιλαμβάνει ελάχιστο ή και καθόλου όργωμα  του εδάφους. Η μόνη καλλιεργητική διατάραξη του εδάφους είναι η στενή σχισμή στην επιφάνειά του, όπου και φυτεύονται οι σπόροι.

Η Γη δημιουργήθηκε πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Ας πούμε ότι είναι 45 χρόνων.
Οι άνθρωποι εμφανιστήκαν πριν από 4 ώρες. Η βιομηχανική επανάσταση άρχισε πριν από 1 λεπτό. Σε αυτό το διάστημα καταστρέψαμε το 50% των δασών.   Greenpeace

Η ερημοποίηση
To λεπτό στρώμα επιφανειακού εδάφους που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της Γης και συνήθως υπολογίζεται σε εκατοστά του μέτρου είναι ένα από τα «θεμέλια του πολιτισμού».
Το έδαφος είναι «η επιδερμίδα της γης»—το σύνορο μεταξύ γεωλογίας και βιολογίας.
Εφόσον ο ρυθμός διάβρωσης του εδάφους στην καλλιεργήσιμη γη δεν υπερβαίνει τον ρυθμό σχηματισμού νέου εδάφους, όλα είναι εντάξει.
Όμως, όταν αυτό συμβαίνει, οδηγεί σε κατάρρευση της γονιμότητας του εδάφους και τελικά σε εγκατάλειψη της γης.
Η διάβρωση του εδάφους είναι η «σιωπηλή παγκόσμια κρίση»
Τον Αύγουστο του 2010, ο ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι: «η ερημοποίηση επηρεάζει το 25% της επιφάνειας της Γης». Και απειλεί τα μέσα διαβίωσης περισσότερων από ένα δισεκατομμύριο άτομα —τις οικογένειες των αγροτών και των βοσκών σε περίπου 100 χώρες.  Το έδαφος είναι «η επιδερμίδα της γης»—το σύνορο μεταξύ γεωλογίας και βιολογίας. (Φωτογραφία αριστερά από την ορεινή Β.Δ. Ικαρία)

Ας επικοινωνήσουμε: 5.000.000.000 φορητά τηλέφωνα, 2.500.000.000 συνδέσεις ιντερνέτ 1.000.000.000 σελίδες facebook. Διαθέτουμε την ήπια δύναμη του πολιτισμού. ‘‘Τη δυνατότητα να κάνουμε τους άλλους να θέλουν αυτό που θέλουμε’’ και να αντισταθούμε στη ‘‘σκληρή δύναμη’’ στη βία. Η επιλογή είναι δική μας Μπορούμε να κτίσουμε ένα κόσμο που θα επιτρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας πολιτισμένους. Ας ξεκινήσουμε από εκεί που είμαστε. Ας χρησιμοποιήσουμε ό,τι έχουμε. Ας κάνουμε ό,τι μπορούμε, η επιλογή είναι δική μας.

«Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη Γης.
Αν δε σωθεί, εγώ φταίω».
—Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική.

ikariamag.gr