Οι παρακάτω θέσεις-προτάσεις παρουσιάστηκαν από τον οικονομολόγο – μελετητή κ. Κωνσταντίνο Γαγλία κατά την αναπτυξιακή  διημερίδα που έλαβε χώρα στον  Αρμενιστή Ικαρίας 1 - 2  Οκτωβρίου  2011 με κοινή οργάνωση του Δήμου Ικαρίας και της Εταιρείας Ικαριακών Μελετών.  Τα βασικά σημεία αυτών των θέσεων - προτάσεων αναπτύσσονται στα κείμενα που ακολουθούν.

1.ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Α.  Γενικά
- Ο Ιαματικός Τουρισμός αποτελεί δυναμικό τομέα του Τουρισμού με κύριο συγκριτικό πλεονέκτημα το γεγονός ότι σχετίζεται και συνδυάζεται με την παροχή υπηρεσιών υγείας.
-Η ζήτηση ιαματικών υπηρεσιών (που συνιστώνται από τους γιατρούς για συγκεκριμένες παθήσεις) δεν επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από  τις όποιες διακυμάνσεις της οικονομίας.
- Η παροχή ιαματικών υπηρεσιών γίνεται και κατά τους μη θερινούς μήνες και αυτό συντελεί τόσο στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου όσο και στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος  μιας περιοχής και εν προκειμένω της Ικαρίας.
- Ο ιαματικός τουρισμός απαιτεί σύγχρονες ξενοδοχειακές και λουτροθεραπευτικές εγκαταστάσεις καθώς και υπηρεσίες υψηλού επιπέδου για την εξυπηρέτηση όλου του φάσματος των ηλικιών και όχι μόνον των ηλικιωμένων.
- Η  αξιοποίηση των κατ΄ εξοχή πλουτοπαραγωγικών πόρων της Ικαρίας που κύρια αφορούν στις παγκόσμια γνωστές ιαματικές πηγές σίγουρα αποτελεί  ισχυρό μοχλό ανάπτυξης για το νησί και την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, δεδομένου ότι:

Ι.Επιταχύνεται η διαδικασία ανάπτυξης τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο,
ΙΙ.Δημιουργούνται οι υποδομές και ο πυρήνας για την υλοποίηση νέων δορυφορικών τουριστικών και λοιπών παραγωγικών επενδύσεων,
ΙΙΙ.Ενισχύεται η επιχειρηματικότητα και η απασχόληση και εν γένει ο κοινωνικοοικονομικός ιστός της περιοχής,
ΙV.Βελτιώνεται σημαντικά η ποιότητα των προσφερόμενων σήμερα τουριστικών υπηρεσιών και δημιουργείται ένας ισχυρός πόλος προσέλκυσης  επισκεπτών υψηλού επιπέδου.

Β. Σημερινή κατάσταση - Προοπτικές
Η προ ετών διάψευση των προσδοκιών της τοπικής κοινωνίας για την υλοποίηση του επενδυτικού σχεδίου της ΕΤΒΑ για την ίδρυση της λουτρόπολης στην Ικαρία, σε συνδυασμό με την έκτοτε αδράνεια ή/και οικονομική αδυναμία του τότε Δήμου Αγίου Κηρύκου να αναλάβει αποτελεσματικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, οδήγησαν σταδιακά στην απαξίωση και την επιχειρησιακή υποβάθμισή των ιαματικών πηγών παρά τις όποιες αποσπασματικές παρεμβάσεις εκσυγχρονισμού ορισμένων λουτροκαταστημάτων.

Παράλληλα, σημειώνεται και η μέχρι σήμερα απουσία οράματος και συνεπακόλουθης στρατηγικής που θα οδηγούσε στην εκπόνηση ενός ευέλικτου  επιχειρησιακού σχεδιασμού μέσα από την αναζήτηση εναλλακτικών  λύσεων που θα αντιμετώπιζαν μια σειρά από επιμέρους προβλήματα που έχουν σχέση τόσο με την εξασφάλιση χρηματοδότησης των αναγκαίων υποδομών  όσο και με την οργάνωση και λειτουργία των αντίστοιχων ξενοδοχειακών/υδροθεραπευτικών μονάδων.  

Γ. Πρόταση
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και εκτιμώντας ότι και εκ μέρους του σημερινού «καλλικρατικού» Δήμου Ικαρίας υπάρχει πραγματική οικονομική αδυναμία για τη χρηματοδότηση ενός τόσο σοβαρού επενδυτικού εγχειρήματος, έστω και με υπαγωγή στα κίνητρα του τρέχοντος Αναπτυξιακού Νόμου, προτείνονται οι  παρακάτω εναλλακτικές λύσεις οι οποίες αναπτύσσονται σε τρία Σενάρια ως ακολούθως:

Σενάριο Ι  
Δημιουργία ενός Εταιρικού Σχήματος / Επενδύτριας Εταιρείας στο οποίο θα συμμετέχουν:
(α) Εταιρεία – εκπρόσωπος των συμφερόντων του Δήμου Ικαρίας η οποία θα ιδρυθεί για το σκοπό της συμμετοχής της στο σύνολο των προβλεπόμενων επενδύσεων μιας ευρείας αξιοποίησης και λειτουργίας των προβλεπόμενων  μονάδων παροχής ιαματικών / ξενοδοχειακών υπηρεσιών.
(β) Αξιόπιστη εταιρεία ιδιωτικών συμφερόντων εγνωσμένης εμπειρίας στο χώρο παροχής αυτών των υπηρεσιών και ανάλογων οικονομικών δυνατοτήτων με στόχο την κάλυψη τουλάχιστον των αναγκαίων ιδίων κεφαλαίων του νέου Εταιρικού / Επενδυτικού σχήματος   σε συνδυασμό με υπαγωγή των αντίστοιχων επενδυτικών έργων στις διατάξεις του ισχύοντος Αναπτυξιακού Νόμου η/και άλλου επενδυτικού προγράμματος εθνικού ή κοινοτικού.   

Τα αντίστοιχα ποσοστά της συμμετοχής των δυο (η/και περισσότερων) εταιρειών στο κεφάλαιο της νέας επενδύτριας εταιρείας θα καθοριστούν με συμφωνία των ενδιαφερόμενων μερών σε συνδυασμό και με την αξιολόγηση, αποτίμηση και εισφορά των αναγκαίων παγίων στοιχείων (οικόπεδα, κτίρια, ιαματικές πηγές κλπ) στην υπό ίδρυση εταιρεία/φορέα της επένδυσης.

Σενάριο ΙΙ
Ανάθεση σε αξιόπιστη εταιρεία ή εταιρείες ιδιωτικών συμφερόντων με επιτυχημένη παρουσία  στο χώρο παροχής ιαματικών ή/και ξενοδοχειακών υπηρεσιών και αποδεδειγμένη οικονομική επιφάνεια σε συνδυασμό με την παραχώρηση από το Δήμο Ικαρίας, έναντι ετήσιας αμοιβής και για χρονική διάρκεια που θα συμφωνηθεί, των αναγκαίων παγίων στοιχείων (αναγκαίοι οικοπεδικοί χώροι, ιαματικές  πηγές κλπ) με στόχο την υλοποίηση συγκεκριμένων επενδυτικών έργων και την εκμετάλλευση αυτών καθ΄ όλη τη διάρκεια της παραχώρησης η παραχωρήσεων (εάν πρόκειται για τμηματοποίηση επενδυτικών έργων σε αυτοτελείς εκμεταλλεύσεις).

Σενάριο ΙΙΙ
Συνδυασμός σεναρίων Ι και ΙΙ. Σε αυτή την περίπτωση υπονοείται η κατάτμηση των διαφόρων επενδύσεων κατά ιαματική πηγή και αντίστοιχες ξενοδοχειακές εκμεταλλεύσεις. Δηλαδή θα υπάρχει η ευχέρεια είτε συνεκμετάλλευσης (Σενάριο Ι ) είτε αυτοτελούς παραχώρησης ορισμένων εκμεταλλεύσεων (Σενάριο ΙΙ).

Σε κάθε μια από τις άνω εναλλακτικές λύσεις υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής των διατάξεων του Νόμου 3389/2005 που αναφέρεται στο πλαίσιο και τις δυνατότητες συνεργασίας Δημόσιου Τομέα - ΣΔΙΤ (στην προκειμένη περίπτωση του Δήμου Ικαρίας) και Ιδιωτικού Τομέα (δηλαδή των ενδιαφερόμενων ιδιωτικών επιχειρήσεων να συμπράξουν με το Δήμο).

Οι συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) είναι συμβάσεις – κατά κανόνα μακροχρόνιες - , οι οποίες συνάπτονται μεταξύ ενός Δημόσιου Φορέα και ενός ιδιωτικού, με σκοπό την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών.

Με μια ΣΔΙΤ που εκφράζεται, μέσω της Ίδρυσης μιας Ανώνυμης Εταιρείας Ειδικού Σκοπού αναλαμβάνεται το σύνολο ή μέρος του κόστους υλοποίησης του έργου (κατηγορία ανταποδοτικών έργων ΣΔΙΤ) και ένα σημαντικό μέρος των κινδύνων που σχετίζονται με την κατασκευή και λειτουργία / εκμετάλλευση  του.  

Πηγές  χρηματοδότησης
Για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων επενδυτικών έργων   θα πρέπει  κατ΄ αρχή να διερευνηθεί η δυνατότητα υπαγωγής των εν λόγω επενδύσεων στις διατάξεις του νέου Αναπτυξιακού Νόμου 3908/2011 εφόσον θα συντρέχουν οι αναγκαίες προϋποθέσεις  κατά το χρόνο προετοιμασίας των επενδυτικών φακέλων.

Στην περίπτωση αυτή γίνεται συνδυασμός της προβλεπόμενης δωρεάν επιχορήγησης του Νόμου 40-45/% (μίγμα άμεσης επιχορήγησης και φορολογικής απαλλαγής) ανάλογα με το μέγεθος ων αντίστοιχων επιχειρηματικών/επενδυτικών φορέων (Η Ικαρία ανήκει στη Γ΄ Ζώνη κινήτρων του παραπάνω νόμου).  

Η ελάχιστη ίδια Συμμετοχή του Επενδυτικού Φορέα ανέρχεται σε 25% επί του προϋπολογισμού της παραγωγικής επένδυσης (δεν περιλαμβάνεται η αξία των αναγκαίων οικοπεδικών χώρων).

Με κριτήριο τη χρήση ή όχι Τραπεζικού Δανεισμού προκύπτουν τα παρακάτω (ενδεικτικά) εναλλακτικά χρηματοδοτικά σχήματα:

2.ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Α.Γενικά
Δεδομένου ότι το θέμα αυτό, από την πλευρά των τεχνικών παραμέτρων και τεχνογνωσίας, καλύφθηκε πλήρως από τους συμμετέχοντες στη διημερίδα  ειδικούς επιστήμονες,  η αναφορά του κ. Κωνσταντίνου Γαγλία  περιορίζεται στον τρόπο υλοποίησης και χρηματοδότησης αντίστοιχων επενδυτικών πρωτοβουλιών  στο μέτρο και στην έκταση που τα έργα αυτά δεν επιβαρύνουν υπέρμετρα το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον της Ικαρίας και η υλοποίησή τους συνδυάζεται από σημαντικά αντισταθμιστικά οφέλη.

Οι επενδύσεις εναλλακτικών μορφών ενέργειας έχουν ένα αυξημένο επιχειρηματικό ενδιαφέρον και σε κάθε περίπτωση η εγκατάστασή τους μπορεί να αποβεί, υπό προϋποθέσεις, σημαντικά επωφελής για την οικονομική ανάπτυξη της Ικαρίας και την τοπική απασχόληση.

Στα έργα αυτά περιλαμβάνονται:
α.  Η αξιοποίηση της Γεωθερμίας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και συμπαραγωγή θερμότητας
β.  Εγκαταστάσεις Φωτοβολταϊκών Συστημάτων
γ.  Εγκαταστάσεις Ανεμογεννητριών
δ. Άλλοι συνδυαστικοί τύποι συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας

Για το σχεδιασμό παρόμοιων επενδυτικών έργων θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να  διασφαλίζονται:
I. η αναγκαία Τεχνογνωσία (know how)
II. η διάθεση της παραγόμενης  ηλεκτρικής ενέργειας (μέσω της τυχόν διασύνδεσης της Ικαρίας με κεντρικά δίκτυα διανομής άλλων νησιώτικων καθώς και χερσαίων περιοχών) και η βιωσιμότητα των αντίστοιχων επενδυτικών σχεδίων σε βάθος χρόνου
III. η απρόσκοπτη χρήση των αναγκαίων εδαφικών υποδομών  και  των κατά περίπτωση ενεργειακών πηγών
IV. αξιοπιστία  επενδυτικού φορέα και μετοχικού/διοικητικού σχήματος
V. οι πηγές χρηματοδότησης των επενδυτικών έργων και του αναγκαίου κεφαλαίου εκκίνησης και κίνησης.

Αναφερόμενοι στην άνω προϋπόθεση V τα αναγκαία ίδια κεφάλαια (τουλάχιστον 25%) για τα αντίστοιχα επενδυτικά έργα μπορούν να προέλθουν από τις προαναφερόμενες εναλλακτικές μορφές συνεργασίας του Δήμου Ικαρίας με ενδιαφερόμενες Εταιρείες του ιδιωτικού τομέα στο πλαίσιο του υφιστάμενου νομικού πλαισίου σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).

Παράλληλα και σε κάθε περίπτωση μπορεί να γίνει χρήση του Αναπτυξιακού Νόμου για κάλυψη του 40%-45% του επενδυτικού κόστους. Επίσης να επιδιωχθεί η κάλυψη του τυχόν υπολειπόμενου επενδυτικού κόστους (στην περίπτωση που δεν καλύπτεται με πρόσθετα ίδια κεφάλαια πέραν του ελάχιστου ύψους αυτών) με μακροπρόθεσμο τραπεζικό δανεισμό. Το αναγκαίο ύψος κεφαλαίου εκκίνησης και κίνησης μπορεί χρηματοδοτηθεί από επιπλέον ίδια η/και δανειακά κεφάλαια.

3. ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ

Εισαγωγή
- Τα τελευταία χρόνια άρχισε  να γίνεται αναφορά για επενδύσεις δημιουργίας επενδυτικών πάρκων και στη χώρα μας και ειδικότερα σε ορισμένες περιοχές κατά το πρότυπο άλλων χωρών που έχουν προηγηθεί σε αυτή τη δραστηριότητα που στην πράξη εξελίχθηκε ως μια σοβαρή εναλλακτική μορφή τουρισμού με σημαντικές αναπτυξιακές προεκτάσεις στις περιοχές εγκατάστασής τους.  
- Ο λεγόμενος καταδυτικός τουρισμός είναι εξ΄ ορισμού τουρισμός υψηλών προδιαγραφών και αρκετά ανεπτυγμένος στην Ευρώπη όπου εκτιμάται ότι στο χώρο αυτό υπάρχει ένα πλήθος 3,2 εκατ. ενεργών δυτών.
- Είναι η μοναδική ίσως επένδυση που όχι μόνο δεν έχει καμία απολύτως αρνητική επίπτωση στο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά αντίθετα το προστατεύει και το αναπλάθει.
- Αποτελεί παρακλάδι της πλέον «βαριάς βιομηχανίας στην Ελλάδα : του τουρισμού.
- Πρόκειται ουσιαστικά για έργο εθνικής εμβέλειας. 

Τι είναι ένα «καταδυτικό πάρκο»;
-Πρόκειται για νόμιμα μισθωμένη από το κράτος θαλάσσια έκταση. Επιφάνειας μέχρι και 2-3 τετραγωνικά χιλιόμετρα σαφώς χωροθετημένη και σημασμένη.
- Έχει  συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (ενδιαφέροντα βυθό, σχετικά ρηχά νερά, διαύγεια, κ.α).
- Μπορεί να περιβάλλει μια ολόκληρη βραχονησίδα ή ύφαλο, είτε να αποτελεί τμήμα της ακτογραμμής, είτε και τα δυο.  
- Στη θαλάσσια αυτή έκταση στο εξής σταματά οριστικά κάθε είδους αλιεία (επαγγελματική και ερασιτεχνική) καθώς και η μη ελεγχόμενη ναυσιπλοϊα.
- Στο χώρο του πάρκου επιτρέπονται πλέον οι οργανωμένες αυτόνομες καταδύσεις με τη συνοδεία υποβρύχιου ξεναγού καθώς και η επίσκεψη απλών τουριστών με τη χρήση ειδικού πλοιαρίου με διάφανο πυθμένα που επιτρέπει την ορατότητα.
- Με την παρέλευση των πρώτων 2-3 ετών χωρίς αλιεία. Η υποβρύχια πανίδα αυτοεμπλουτίζεται και ο βυθός πέραν της φυσικής του ομορφιάς γίνεται σημαντικά ελκυστικότερος.
- Η πλούσια υποβρύχια ζωή γίνεται στο εξής η βασικότερη ατραξιόν του καταδυτικού πάρκου.

Βασικότερα χαρακτηριστικά ενός καταδυτικού Πάρκου
- Θαλάσσια έκταση με σχετικά ρηχά νερά (έως 45 μέτρα)
- Όμορφος βραχώδης βυθός (π.χ ξέρες, ύφαλοι, σπήλαια, ναυάγια)
- Διαύγεια νερού – υποβρύχια ορατότητα
- Πλούσια υποβρύχια ζωή
- Απόσταση όχι μεγαλύτερη από 5-6 μίλια από την πλησιέστερη ακτή
- Προστασία από δυνατούς καιρούς και ρεύματα
- Εγγύτητα σε τουριστικά θέρετρα-αξιοθέατα που να εξασφαλίζουν ροή επισκεπτών
- Εγγύτητα σε μέρη με κατά το δυνατόν αναπτυγμένη τουριστική υποδομή

Δεδομένα:
- Ο καταδυτικός τουρισμός ανθεί σε ολόκληρο τον κόσμο εδώ και χρόνια (πλην Ελλάδας)
- Η Ελλάδα (ιδιαίτερα το νησιώτικο  τμήμα αυτής) μπορεί την επόμενη δεκαετία  να έχει μετατραπεί σε «Καραϊβική» της Μεσογείου
- Τα καταδυτικά πάρκα δεν απαιτούν ούτε προϋποθέτουν ουδεμία απολύτως επέμβαση στο φυσικό περιβάλλον
- Αντίθετα προστατεύουν δραστικά και αναπλάθουν το θαλάσσιο περιβάλλον
- Η υποβρύχια πανίδα και χλωρίδα του πάρκου που σταδιακά αυτό-εμπλουτίζεται, σύντομα διασπείρεται στην γύρω περιοχή εμπλουτίζοντας την εξίσου
- Οι επαγγελματίες ψαράδες θα ωφεληθούν από τη σταδιακή αύξηση των αλιευμάτων έξω από τα όρια του πάρκου και θα κατανοήσουν ότι οι υποβρύχιες αυτές «ρεζέρβες» λειτουργούν υπέρ τους.

Οφέλη για την περιοχή από τα Καταδυτικά Πάρκα
- Ανάδειξη συγκριτικού πλεονεκτήματος περιοχής
- Φήμη ειδικού τουριστικού περιορισμού
- Δραστική επιμήκυνση τουριστικής περιόδου
- Αύξηση αφίξεων τουριστών και διανυκτερεύσεων
- Δημιουργία νέων ξενοδοχειακών και λοιπών τουριστικών υποδομών στην περιοχή
- Προστασία περιβάλλοντος
- Εκθετική αύξηση αλιευμάτων –θετική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον
- Αύξηση άμεσης και έμμεσης απασχόλησης στην περιοχή
- Γενικότερη τουριστική και οικονομική ανάπτυξη περιοχής
- Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σε δραστηριότητες με μελλοντική προοπτική
- Αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και γενικότερα του κοινωνικοοικονομικού ιστού της περιοχής
   
Ένα ενδεικτικό παράδειγμα : Το άρτια οργανωμένο Καταδυτικό Πάρκο νησιών MEDES (Μεσογειακή ακτή Ισπανίας)
- Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα μικρών βραχονησίδων (χιλιάδες τέτοιες υπάρχουν στα ελληνικά νερά)
- Δεκάδες καταδυτικά σκάφη έχουν μεταφέρει τους αυτοδύτες για κατάδυση
- Τα σκάφη δένουν σε μόνιμα αγκυροβόλια (ναύδετα) που είναι ποντισμένα σε συγκεκριμένα σημεία μέσα στο πάρκο. Δεν ρίχνουν άγκυρες για να μην διαταράξουν το βυθό, αλλά και για αποφυγή ατυχημάτων
- Στη θαλάσσια έκταση του πάρκου δεν γίνεται καμία απολύτως επέμβαση ούτε κατασκευή. Δεν αγγίζουμε το φυσικό περιβάλλον
- Τα όρια του πάρκου καθώς και οι υποβρύχιες διαδρομές (που είναι προκαθορισμένες) οριοθετούνται με χρήση φωτοσημαντήρων
- Οι τουρίστες-αυτοδύτες μεταφέρονται στα σημεία κατάδυσης με ειδικά καταδυτικά σκάφη που συνήθως ανήκουν στα τοπικά καταδυτικά κέντρα. Το πάρκο διαθέτει δικά του σκάφη για φύλαξη
- Όσοι δεν είναι αυτοδύτες μπορούν να παρατηρούν και να φωτογραφίζουν το βυθό και τα ψάρια μέσα από ειδικά σκάφη με παράθυρα στα ύφαλα

Κωνσταντίνος Γαγλίας
Οκονομολόγος- Μελετητής

Πηγές για το θέμα των Θαλάσσιων Καταδυτικών Πάρκων:
- Δημήτρης Χ.Μαρκάτος – Κώστας Σ.Κούτσης «Καταδυτικά Πάρκα»:το εργαλείο για την αειφόρο προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος (δημοσίευση στο νομικό περιοδικό «Περιβάλλον και Δίκαιο» 2/2008 αριθμ. Τευχους 44 σελ.237-244).
- Παρουσίαση κ. Κώστα Κούτση Βιολόγου-Ιχθυολόγου 23/3/2008)