Εκτός από τα επεισόδια που συνέβησαν κατά την  τελετή της 17ης Ιουλίου 2011 στον Άγιο Κήρυκο, εκφωνήθηκε από τη δημοτικό Σύμβουλο της πλειοψηφούσας αρχής, κα. Μαρία Μπινίκου. και ο επίσημος πανηγυρικός για την Απελευθέρωση του νησιού.

Για να θυμούνται οι παλιοί, και να μαθαίνουν οι νεότεροι…

Κυρίες και κύριοι,

Χαιρετίζω όλους εσάς που βρίσκεστε εδώ, για τον εορτασμό της 99ης   επετείου Απελευθέρωσης των νήσων Ικαρίας και Φούρνων  -Κορσεών από τον οθωμανικό ζυγό.

Η ιστορική μέρα ανακαλεί στην μνήμη μας την εποποιία των απλών ανθρώπων που ποτισμένοι με υψηλές αξίες έκαναν τα στήθη τους μετερίζι της λευτεριάς.

Η Ικαρία ,ακολουθώντας τη μοιραία πορεία των περισσότερων ελληνικών εδαφών ,από τους Φράγκους έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1521.Οι Τούρκοι κρατούν το νησί για στρατηγικό κλειδί στο Ανατολικό Αιγαίο και είχαν επιτρέψει το θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτή καθόριζε το ποσό των βασιλικών δοσιμάτων και του καθενός το δίκιο. Η τοπική αυτοδιοίκηση έγινε παραδοσιακός θεσμός ,με τεράστια επίδραση στην ιδιοσυγκρασία αυτού του λαού ,τις κοινωνικές ιδέες  και τις αντιλήψεις του.

Πολλές φορές όμως οι αγάδες παράβαιναν το φιρμάνι της προνομιακής μεταχείρισης του νησιού και επέβαλλαν αυθαίρετες φορολογικές επιβαρύνσεις.

Στις παραμονές της ελληνικής επανάστασης του 1821 πολλοί Καριώτες  μυούνται και γίνονται μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Οι Καριώτες τάχθηκαν στο πλευρό των επαναστατών , όταν ξέσπασε η επανάσταση στο γειτονικό νησί Σάμο. Μετά την καταστροφή της Χίου από τους Τούρκους ,η Ικαρία δέχτηκε στο έδαφος της φιλόξενα πολλούς Χιώτες πρόσφυγες.

Τα επαναστατημένα νησιά υπήχθησαν υπό την προσωρινή διοίκηση της Ελλάδας. Όταν ανέλαβε τη διοίκηση του ελεύθερου ελληνικού κράτους ο Καποδίστριας  το 1828 διόρισε τον Ιωάννη Κωλέττη σαν έκτακτο επίτροπο των νησιών. Τότε τα φορολογικά δοσίματα των κατοίκων ,τακτά και έκτακτα προορίζονταν για το ελληνικό αγωνιζόμενο κράτος.

Την καινούρια κατάσταση την δέχτηκαν με ενθουσιασμό οι κάτοικοι του νησιού μας και επαληθεύονταν οι προσδοκίες αιώνων . Το Ικάριο πέλαγος  καθόλη τη διάρκεια των αγώνων της πατρίδας έγινε το θέατρο συνεχών αναμετρήσεων . Ικαριώτες και Φουρνιώτες έζησαν από κοντά και πρόσφεραν ανάλογα με τις δυνάμεις τους  στις δύο νικηφόρες ναυμαχίες στη θάλασσά τους.  Όμως παρά τους αγώνες τους άθλους και τα ολοκαυτώματα τα νησιά του βορειανατολικού Αιγαίου με τη συνθήκη που υπέγραψαν οι μεγάλες δυνάμεις τη γνωστή ως πρωτόκολλο του Λονδίνου, ξαναγύρισαν στον τουρκικό ζυγό.

Οι Τούρκοι σκληραίνουν τη στάση τους και οι φορολογικές απαιτήσεις του Τούρκου αντιπροσώπου γίνονται παράλογες και δυσβάσταχτες. Επιδιώκουν την κατάργηση της αυτοδιοίκησης με αποκορύφωμα το  1904 όπου οι Τούρκοι του νησιού άρχισαν να εκτραχηλίζονται και να προβαίνουν σε αυθαιρεσίες και νέες παρανομίες. Φτάνει στην Ικαριά, όπως και στα άλλα νησιά, τηλεγραφική εντολή για την κατάργηση προνομίων, τη σύνταξη από κει και πέρα των εγγράφων στην τουρκική γλώσσα και τη σύνταξη στρατολογικών καταλόγων. Επακολούθησαν βίαια μέτρα: Δαρμοί, δημεύσεις, εκτοπισμοί, φυλακίσεις των εναντιούμενων προκρίτων και άλλων πολιτών του νησιού .

Βρισκόμαστε πλέον στις μέρες της διοίκησης του Δημητριάδη που ήταν ο μοιραίος εκπρόσωπος της τουρκικής ηγεσίας στο νησί. Αποφασισμένος να κάνει εντελώς ανίσχυρο το θεσμό της αυτοδιοίκησης ζήτησε την παράδοση των σφραγίδων των δημογεροντιών, απέλυσε τους εκλεγμένους δημογέροντες και διόρισε δημογέροντες δικά του αρεστά πρόσωπα.

Η κατάσταση στο νησί είχε φτάσει σε κρίσιμο σημείο ,όταν ξέσπασε ο Ιταλοτουρκικός  πόλεμος. Το ένα μετά το άλλο οι Ιταλοί κατακτούσαν τα νησιά του Νοτιοανατολικού Αιγαίου και σκορπούσαν το μήνυμα της δήθεν απελευθέρωσής  τους .Η Ικαρία και οι Φούρνοι βρέθηκαν εξω από τους΄πονηρούς σκοπούς των Ιταλών.

Η ικαριακή νεολαία ενθαρρυμένη από τα γεγονότα στο  Αιγαίο και τη δυσχερή θέση που είχαν βρεθεί οι Τούρκοι, προκαλούσαν καθημερινά επεισόδια με τα επιτόπια όργανα της μισητής εξουσίας. Ο Δημητριάδης αφέντης απαγόρευσε εντελώς την οπλοφορία στο νησί .Όμως το ορμητικό ποτάμι της οργής και της απόφασης να βάλουν τέρμα στην πολύχρονη τουρκική σκλαβιά είχε πια ξεκινήσει.

Γίνονται κρίσιμες μυστικές συγκεντρώσεις ,παίρνονται μοναδικές αποφάσεις, οργανώνονται και σχεδιάζουν τις ενέργειες. Έρχονται σε επαφή με την Αθήνα που απλά τους ενθαρρύνει ,αλλά συγχρόνως τους συστήνει αυστηρά να αποφύγουν κάθε διάδοση ότι το επίσημο κράτος είναι αναμεμειγμένο  στο μελετώμενο εγχείρημά τους .Έπρεπε να υπολογίζουν πέρα για πέρα στις δικές τους ντόπιες δυνάμεις και να αποφύγουν την εμπλοκή της Ελλάδας σε απρόβλεπτους κινδύνους σε μια διεθνώς κρίσιμη περίοδο.

Καταρτίζεται το σχέδιο της επανάστασης  και όρισαν ως ημέρα της επαναστατικής εξορμήσεως την 9η Ιουλίου. Όμως ανέβαλαν για την 17η Ιουλίου καθώς ο αρχηγός της επανάστασης ιατρός Ιωάννης Μαλαχίας ήταν υπό αστυνομική επιτήρηση μετά από καταγγελία του καϊμακάμη Δημητριάδη ότι ο ιατρός ελληνοσκέπτεται, ελληνοκοιτάζει και ελληνοαποφασίζει.

Την νύχτα της 16ης Ιουλίου ο Μαλαχίας ξεχώνει το κρυμμένο βραχύκανο  όπλο, ζώνεται τα φυσίγγια και ανηφορίζει κατά τον Πράμνο όπου τον περίμεναν τα μέλη της επαναστατικής επιτροπής.

Μετά τη σύσκεψη ο Μαλαχίας έσπευσε στα βόρεια χωριά να συγκεντρώσει τους οπλισμένους εκεί. Το ίδιο έκαναν και οι άλλοι της επαναστατικής ηγεσίας ,αφού στράφηκαν σε άλλες κατευθύνσεις.

Το πρωί της 17ης Ιουλίου παραδίνεται η φρουρά του Ευδήλου. Το βόρειο τμήμα του νησιού στιγμή με στιγμή κερδίζεται από τους επαναστάτες .Ο διοικητής Δημητριάδης πανικοβλημένος από τα γεγονότα διασπά τη φρουρά του και το ένα μέρος κράτησε για την ασφάλεια του Αγίου Κηρύκου  και το άλλο το έστειλε προς την κατεύθυνση του Ξυλοσύρτη. Συμπλοκές επαναστατών με Τούρκους χωροφύλακες συνεχίστηκαν καθόλη τη διάρκεια της μέρας .Σε μια αψιμαχία ανατολικά του Χρυσοστόμου ,άφησε την τελευταία του πνοή ο Ικαριώτης μπροστάρης του αγώνα  Γεώργιος Σπανός .Κατά το βραδάκι οι επαναστάτες είχαν κυκλώσει την πρωτεύουσα. Η τουρκική ηγεσία αρνείται επίμονα να παραδοθεί. Όμως κάποιους πυροβολισμούς ακολούθησε ένας τρομακτικός κρότος που έσεισε τον τόπο.΄Ηταν ΄εκρηξη από φυσίγγια δυναμίτιδας που είχαν ρίξει οι επαναστάτες. Ο καϊμακάμης Δημητριάδης τρομοκρατημένος παραδίνεται.

Γύρω στα μεσάνυχτα οι καμπάνες της λευτεριάς σήμαναν σ’ όλο το νησί. Η αγγελία μέσω της Σάμου έφτασε στην Αθήνα.

Η ένωση του νησιού με την ελεύθερη Ελλάδα δεν ευνοείται όμως ακόμα. Το νησί ανακηρύσσεται ανεξάρτητο και ιδρύεται η ελεύθερη πολιτεία Ικαρίας.

Οι κάτοικοι των Φούρνων, επαναστατημένοι με την υποκίνηση των κοντραμπατζήδων Πολύδωρα και Μανώλα και με θύματα της φρουράς των Τούρκων όπως διασώζει η προφορική παράδοση και με τη συμπαράσταση των Ικαριωτών αποτινάζουν τον τουρκικό ζυγό.

Στο άρθρο 1 του Οργανικού Χάρτη της Ελευθέρας Ικαριακής Πολιτείας διαβάζομε:  Την Ικαριακή Ελευθέραν Πολιτεία αποτελούσιν οι νήσοι Ικαρία και οι νησίδες Κορσιαί καθώς και όσαι άλλαι νήσοι του Αιγαίου ήθελον επιτύχει την προσάρτησιν.

Η προσωρινή διοίκηση φροντίζει για τις ανάγκες του νεαρού κρατιδίου, εκδίδει νόμισμα και σειρά γραμματοσήμων. Φροντίζει για την Παιδεία, την οργανωση της Δικαιοσύνης,το εμπόριο  τη Ναυτιλία, την εξωτερική πολιτική .Σε έγγραφο της περιόδου που βρίσκεται στο λαογραφικό μουσείο Αγ. Κηρύκου διαβάζομε: Η διοικητική επιτροπή της Ελευθέρας Πολιτείας Ικαρίας και Φούρνων εξέλεξεν ως αντιπρόσωπον της πολιτείας τον αντιπρόεδρον της κυβέρνησεως κ. Χαρ. Παμφίλην ον εξουσιοδότησεν   όπως υπογράφει και υποβάλλει προς τας πρεσβείας των ευρωπαϊκών δυνάμεων και προς την ελληνική κυβέρνησιν υπομνήματα εν ονόματι της ημετέρας πολιτείας.

Όμως μετά από λίγο η δυσάρεστη είδηση της συνθηκολόγησης Ιταλίας-Τουρκίας έθεσε τους Καριώτες σε συνεχή επαγρύπνηση και ενεργοποίηση για την ένωση με την Ελλάδα.

Στην εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων που ακολούθησε ο ελληνικός στόλος του Αιγαίου είχε εξασφαλίσει  την κυριαρχία στο Αιγαίο και στο Ιόνιο .Ήταν γενική  η εντύπωση στους ναυτικούς εμπειρογνώμονες ότι η Ελλάδα έκανε την καλύτερη δυνατή χρήση των μονάδων ,που είχε στην διάθεσή της και πέτυχε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Η πολυπόθητη μέρα της ένωσης ήρθε λίγους μήνες αργότερα στις 4 Νοέμβρη του 1912. Από το διοικητήριο Αγ. Κηρύκου ο αρχηγός της αυτονόμου και ελευθέρας πολιτείας Ικαρίας και Φούρνων απευθύνει λόγο που αρχίζει ως εξής: Λαέ της Ικαρίας και των Φούρνων. Ημέρα αναστάσεως ανατέλλει δια σε σήμερον. Ημέρα χαράς ,ημέρα ελευθερίας.

Σήμερα τιμώντας με υπερηφάνια την επέτειο της απελευθέρωσης των νησιών μας από τον οθωμανικό ζυγό στριφογυρίζουν στο μυαλό τα παρακάτω λόγια του Γ. Σεφέρη:
«Είμαστε ένας λαός με παλικαρίσια ψυχή, που κράτησε τα βαθιά κοιτάσματα της μνήμης του σε καιρούς ακμής και σε αιώνες διωγμών και άδειων λόγων. Τώρα που ο τριγυρινός μας κόσμος μοιάζει να θέλει να μας κάνει τρόφιμους ενός οικουμενικού πανδοχείου ,θα απαρνηθούμε άραγε αυτή την μνήμη; Θα το παραδεχτούμε τάχα να γίνουμε απόκληροι;»