Σε οκτώ ημέρες, στις 11 Απριλίου, λήγει η διπλωματική άδεια που έχει παραχωρήσει η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ για τη δράση της ναυτικής μοίρας SNMG-2 με σκοπό τη μείωση των προσφυγικών ροών από τα τουρκικά παράλια προς τα νησιά του Ανατ. Αιγαίου. Τρεις ημέρες νωρίτερα, στις 8 Απριλίου, στη Μονς του Βελγίου, όπου εδρεύει το Ανώτατο Στρατηγείο Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης (SHAPE) του ΝΑΤΟ, αλλά και στην έδρα του οργανισμού στις Βρυξέλλες, θα γίνει μια αποτίμηση του πρώτου σκέλους της δράσης του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, δηλαδή η έναρξη της επιχείρησης, η οποία είχε οριοθετηθεί ώς τις 31 Μαρτίου.

Ουδείς πιστεύει ότι η Ελλάδα θα αρνηθεί να ανανεώσει τη διπλωματική άδεια (blanket diplomatic clearance) που έχει παραχωρήσει, ωστόσο η καταληκτική ημερομηνία της 11ης Απριλίου ερμηνεύεται ως μέσον πίεσης για την προώθηση της νατοϊκής δράσης, η οποία φαίνεται να έχει «κολλήσει» στην Ικαρία και να μην μπορεί να προχωρήσει νοτιότερα.

Οι ελιγμοί
Η αιτία γι’ αυτόν τον περιορισμό των επιχειρήσεων είναι οι ελιγμοί της Τουρκίας προκειμένου να μην παραχωρηθεί διπλωματική άδεια για κίνηση της νατοϊκής μοίρας προς τα Δωδεκάνησα, τα οποία –όπως είναι γνωστό– η Αγκυρα θεωρεί αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Διπλωματικές πηγές ανέφεραν στην «Κ» ότι η επιστροφή των προσφυγικών ροών σε επίπεδα 2014 κατά το τελευταίο 10ήμερο αποτελεί μια σαφή ένδειξη της τουρκικής απροθυμίας να προχωρήσει νοτιότερα της Ικαρίας, προς τα Δωδεκάνησα.

Αρκετοί στην Αθήνα θεωρούν ότι ακόμη και αν η μείωση των ροών οφείλεται στον «λάθος λόγο», εφόσον η πτωτική τάση συνεχιστεί, τότε ο βασικός σκοπός της επιχείρησης θα έχει επιτευχθεί. Οσοι επιλέγουν τη συγκεκριμένη ερμηνεία για τη μείωση των ροών παραπέμπουν και στην τουρκική κινητικότητα των τελευταίων εβδομάδων σε επίπεδο ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με πληροφορίες, τόσο οι Τούρκοι στρατιωτικοί όσο και οι συμπατριώτες τους διπλωμάτες δεν έχουν σταματήσει, σχεδόν καθόλου, να καταθέτουν την εκδοχή τους για το status quo στο Αιγαίο (αποστρατιωτικοποίηση Δωδεκανήσων, «γκρίζες ζώνες», δικαιοδοσία έρευνας και διάσωσης).

Τη συγκεκριμένη ερμηνεία ενισχύει, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ότι ώς αυτή τη στιγμή η παρουσία των σκαφών που εντάσσονται στη νατοϊκή μοίρα είναι μάλλον περιορισμένη, καθώς στο Αιγαίο επιχειρούν μόλις επτά σκάφη (γερμανικό «Bonn», βρετανικό «Mount’s Bay», γαλλικό «Commandant Bouan», καναδικό «Fredericton», ολλανδικό «Van Amstel», η ελληνική φρεγάτα «Σαλαμίς» και το τουρκικό «Gokova»). Οι λιγότερο αισιόδοξοι παρατηρητές φοβούνται ότι μπορεί να προκύψει ένα δυσάρεστο φαινόμενο, το λεγόμενο «waterbed effect». Δηλαδή μείωση, αν όχι διακοπή των ροών στους δύο πρώτους επιχειρησιακούς τομείς (Λέσβος, Χίος) και δυσανάλογη αύξησή τους σε σημεία των Δωδεκανήσων ή στο Καστελλόρριζο. Κάτι που θα έμοιαζε με στρώμα νερού, όπου όταν το βάρος πέφτει απότομα στη μια πλευρά, η άλλη φουσκώνει υπερβολικά (waterbed effect).

Ανεξάρτητα από την έκβαση που θα έχει τελικά η δράση της SNMG-2 στο Αιγαίο, το κλίμα στο εσωτερικό της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης αντικατοπτρίζει τις ισορροπίες σε ευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο. Στην ιεραρχία προηγούνται ο (πάντα Αμερικανός) ανώτατος στρατιωτικός διοικητής (SACEUR) Φίλιπ Μπρίντλοβ (για λίγες ημέρες ακόμα, πριν αναλάβει ο Κέρτις Σκαπαρότι από τη Στρατιωτική Διοίκηση της Κορέας).

Ακολουθεί ο (πάντα Βρετανός) βοηθός ανώτατος στρατιωτικός διοικητής (deputy SACEUR) Αντριαν Μπράντσο. Ωστόσο, η πίεση βρίσκεται στον τρίτο στην ιεραρχία (πάντα Γερμανό) αρχηγό του Επιτελείου Βέρνερ Φριρς.

Δεδομένου ότι η δράση στο Αιγαίο αποτελεί ιδέα της Αγκελα Μέρκελ, υλοποιείται υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ και έχει διοικητή τον Γερμανό Γεργκ Κλάιν, γίνεται σαφές πως η πίεση δεν ακολουθεί τη στρατιωτική ιεραρχία, αλλά την πολιτική πραγματικότητα στη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε. Εμπειροι στρατιωτικοί τονίζουν ότι στην εξέλιξη της δράσης ώς αυτή τη στιγμή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο το γεγονός πως μεγάλο μέρος των μελών της Συμμαχίας, ιδίως το ανατολικό σκέλος της, θεωρεί ότι η ενίσχυση της Ανατολικής Ευρώπης έναντι της Ρωσίας είναι πολύ σημαντικότερη υπόθεση από το Αιγαίο. Ενώ, με δεδομένο ότι τα πλοία που συμμετέχουν συνιστούν «εθνικές συμμετοχές», το κόστος κίνησής τους επωμίζεται η χώρα που τα στέλνει και δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο, καθώς φτάνει σε δεκάδες χιλιάδες ευρώ την ημέρα.

Καστελλόρριζο και Κρήτη
Πέρα από τους τέσσερις τομείς του Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, δύο των Δωδεκανήσων), η Ελλάδα έχει καταθέσει και έναν πέμπτο ο οποίος ξεκινάει από την Κορώνη και φθάνει να καλύπτει μέχρι και το Καστελλόρριζο. Ο πέμπτος τομέας καλύπτει και τη Νότια Κρήτη, κάτι που, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, δεν αφορά τις προσφυγικές ροές, αλλά τη θωράκιση έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων. Η εξέλιξη της επιχείρησης αλλά και όλης της τουρκικής κινητικότητας τους τελευταίους μήνες δικαιολογεί αυτή την απόφαση των Ελλήνων διπλωματών και στρατιωτικών. Κατ’ αρχάς ως προς την υφαλοκρηπίδα.

Το ερευνητικό «Τσεσμέ» πραγματοποίησε από την Τρίτη έως και την Παρασκευή έρευνες στο Κεντρικό Αιγαίο, συνοδεία τουρκικής φρεγάτας, ενώ στην περιοχή μεταξύ Ρόδου - Καστελλόρριζου πραγματοποιούνται εργασίες πόντισης καλωδίου και βυθοκόρησης. Επιπλέον, παρατηρείται ότι τα πλοία της SNMG-2 που βρίσκονται στο Αιγαίο δεν καταπλέουν ποτέ σε ελληνικά νησιά. Επιλέγουν τον Πειραιά, τη Σούδα, την τουρκική ναυτική βάση Aksaz στη Μαρμαρίδα, κάτι που –σύμφωνα με έμπειρους παρατηρητές– συνιστά σιωπηρή παραδοχή της τουρκικής θέσης για το status quo των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου.

Βασίλης Νέδος
kathimerini.gr