Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» βρίσκεται σε επικοινωνία με τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) αναφορικά με την προγραμματιζόμενη εν πλω καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κρήτη και τη Σικελία, ενώ την επόμενη εβδομάδα θα παραβρεθούμε σε επιτόπια επίσκεψη στο πλοίο MV Cape Ray που τώρα βρίσκεται στο λιμάνι Rota της Ισπανίας.

Ο πιθανός κίνδυνος για τις θάλασσές μας, που μπορεί να προκληθεί από τη διαδικασία της εν πλω καταστροφής, πλησιάζει μέρα με τη μέρα. Το Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος», στοχεύοντας να σπάσει το γενικευμένο πέπλο σιωπής που καλύπτει το συγκεκριμένο θέμα, πραγματοποιεί τους τελευταίους μήνες μία σειρά από στοχευμένες κινήσεις. Σκοπός μας είναι τόσο να αναδειχθεί η πραγματική έκταση αυτού του τρομακτικού και χωρίς προηγούμενο εγχειρήματος, όσο και να ασκηθεί ουσιαστική πίεση στους αρμόδιους φορείς, για να καθορίσουν έναν εναλλακτικό και πραγματικά ασφαλή τρόπο καταστροφής των χημικών όπλων, σε χερσαίες εγκαταστάσεις, όπου θα είναι εφικτή η παρακολούθηση πιθανής τοξικής ρύπανσης (ακούσιας ή εκούσιας) και που ο κίνδυνος θα είναι ελεγχόμενος.

Οι κινητοποιήσεις της κοινωνίας της Κρήτης (πολιτών, αρχών και πανεπιστημιακών), η οποία προς τιμήν της πρωτοστατεί στη Μεσόγειο από την πλευρά της κοινωνίας των πολιτών, αποτελούν έναν πολύ σημαντικό μοχλό πίεσης. Παράλληλα με την πολύτιμη συνδρομή του Αθηναϊκού αλλά και του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων που δημοσιοποίησαν τα δελτία τύπου του Αρχιπελάγους για το θέμα, επιτεύχθηκε ευρεία διάδοση στον ελληνικό, αλλά κυρίως στο διεθνή τύπο (link).

Αξιοποιώντας το πανευρωπαϊκό δίκτυο φορέων και επιστημόνων που συνεργάζονται με το Αρχιπέλαγος, προετοιμάσαμε μία κοινή δήλωση-έκκληση προς τον ΟΗΕ, τον OPCW και την Ε.Ε., η οποία συνυπεγράφη από πληθώρα εξειδικευμένων επιστημόνων και φορέων από 14 χώρες. Την κοινή αυτή δήλωση τη μεταφράσαμε σε 7 γλώσσες, (συμπεριλαμβανομένων των αραβικών και των εβραϊκών) με στόχο να υπάρξει ευρεία ενημέρωση σε όλη τη Μεσόγειο, τόσο για τον κίνδυνο που ελλοχεύει, όσο και για το επικίνδυνο προηγούμενο που θα δημιουργηθεί.

Παράλληλα πραγματοποιήσαμε συναντήσεις στις Βρυξέλλες με εκπροσώπους της Επιτροπής Θαλασσίων Υποθέσεων και με Ευρωβουλευτές, όπου αποκαλύψαμε ότι η διαδικασία καταστροφής χρηματοδοτείται κατά το ήμισυ περίπου από την Ε.Ε. (άρα από τους ευρωπαίους φορολογούμενους). Επομένως οι ευρωπαϊκές αρχές θα όφειλαν να έχουν ήδη λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν την υγεία των πολιτών και των θαλασσών της.

Έπειτα από όλη αυτήν την κινητοποίηση, ο OPCW, αντιλαμβανόμενος ότι οι κοινωνίες της Μεσογείου ενημερώνονται και αντιδρούν, άνοιξε ένα δίαυλο επικοινωνίας με το Αρχιπέλαγος, που ηγείται αυτής της προσπάθειας, με στόχο όπως αναφέρει να τεκμηριώσουν την περιβαλλοντική ασφάλεια του εγχειρήματος. 
Κατά την επικοινωνία μας μαζί τους, θέσαμε πολλά ερωτήματα, όπως τους λόγους επιλογής της τοποθεσίας και του συγκεκριμένου πλοίου, την απουσία εξειδικευμένων παρατηρητών από χώρες της Μεσογείου, κ.ά.

Συγκεκριμένα:


• Δεν θεωρούμε ότι η επιλογή της τοποθεσίας έχει γίνει τυχαία. Η συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή η οποία αποκαλείται μάλιστα και «Αβυσσάλεα Πεδιάδα του Ιονίου» καθώς υπερβαίνει τα 4.000 μέτρα σε βάθος, έχει αποτελέσει στο παρελθόν τόπο παράνομης απόρριψης τοξικών αποβλήτων από την ιταλική μαφία σε συνεργασία με ευρωπαϊκές χημικές βιομηχανίες που ήθελαν να ξεφορτωθούν φθηνά τα τοξικά τους απόβλητα. Επομένως στη συγκεκριμένη περιοχή μία περαιτέρω τοξική ρύπανση δεν είναι εύκολο να γίνει αντιληπτή ή να αποδειχθεί.

• Θεωρούμε τουλάχιστον ύποπτο το γεγονός ότι από τις χώρες που συμμετέχουν στην επιχείρηση απουσιάζουν παντελώς οι μεσογειακές, δηλαδή οι χώρες που σε περίπτωση κάποιου ατυχήματος ή αστοχίας του πιλοτικού εγχειρήματος, θα υποστούν τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

• Επιπλέον, η ηλικία και ο τύπος του πλοίου που έχει επιλεγεί θεωρείται παράγοντας κινδύνου. Το συγκεκριμένο πλοίο, το MV Cape Ray, είναι ένα συμβατικό φορτηγό πλοίο (τύπου ρορό), ηλικίας 37 ετών, διαμορφωμένο από το αμερικάνικό πολεμικό ναυτικό για να δεχθεί τον εξοπλισμό για τη διαδικασία της υδρόλυσης. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι στην εμπορική ναυτιλία τα πλοία αυτού του τύπου αποσύρονται στα είκοσι χρόνια περίπου, δεδομένου ότι υπάρχει δυσκολία ασφάλισης του μεταφερόμενου φορτίου. Συνεπώς προκαλεί πολλές απορίες πώς, από το γιγαντιαίο στόλο που διαθέτει το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ έχει επιλέγει ένα τέτοιο πλοίο, για ένα τόσο επικίνδυνο εγχείρημα.

• Ένα εξίσου σημαντικό ερώτημα που θέσαμε, είναι οι λόγοι για τους οποίους δεν έχουν καταλογιστεί ευθύνες από τον OPCW προς την (κυρίως ευρωπαϊκή) χημική βιομηχανία, η οποία παρήγαγε και πούλησε μεγάλο μέρος αυτών των επικίνδυνων χημικών όπλων, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.

Αυτά τα ερωτήματα και άλλα πολλά μας προκαλούν τεράστια ανησυχία σχετικά με τη διαδικασία καταστροφής, η οποία θα πρέπει να θυμίσουμε ότι είναι πειραματική, μιας και πρώτη φορά γίνεται εν πλω, με τέτοια ποσότητα χημικών όπλων.

Απαντώντας στις παρακάτω ενέργειες του Αρχιπελάγους, ο OPCW μας έχει καλέσει να συμμετάσχουμε σε τηλεδιάσκεψη που θα γίνει σε δύο εβδομάδες, όπου αναμένουμε να απαντηθούν τα ερωτήματα μας από ειδικούς. Παράλληλα, εξειδικευμένος επιστήμονας συνεργάτης του Αρχιπελάγους θα μεταβεί την ερχόμενη Πέμπτη 10/4 κατόπιν πρόσκλησης του Οργανισμού, σε επιτόπια επίσκεψη στο Cape Ray που τώρα βρίσκεται στο λιμάνι Rota της Ισπανίας. Εκεί θα γίνει περαιτέρω ενημέρωση και επίδειξη του εξοπλισμού και της μεθοδολογίας καταστροφής από ειδικούς του OPCW και του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ.

Σε συνεχεία των παραπάνω, πρέπει να αναφέρουμε ως θετικό συμπέρασμα ότι υπάρχει ανταπόκριση από τον OPCW στις πιέσεις που ασκούνται από την κοινωνία των πολιτών αλλά και τους εξειδικευμένους επιστήμονες. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι ο στόχος όλων μας παραμένει αμετάβλητος: Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να γίνει η διαδικασία καταστροφής των χημικών όπλων με αυτό τον τρόπο. Είναι σημαντικό να παραμένουμε όλοι σε εγρήγορση και να παρακολουθούμε τα επόμενα στάδια, έτσι ώστε να αποτραπεί μία πιθανή, μη-αναστρέψιμη, περιβαλλοντική καταστροφή.

Δυστυχώς, η συμπεριφορά της παρούσας ελληνικής κυβέρνησης δεν μας εκπλήσσει και θεωρούμε ότι κανείς δεν περιμένει κάποια ουσιαστική παρέμβαση από πλευράς της. Όμως το ερώτημα που πλανάται στο μυαλό των πολιτών όχι μονό της Ελλάδας, αλλά και των άλλων μεσογειακών χωρών, αφορά στον αμφιλεγόμενο ρόλο κάποιων περιβαλλοντικών ΜΚΟ. Ο ρόλος τους δυστυχώς δεν είναι άλλος από το να ανακόπτουν την εγγενή αντίδραση των τοπικών κοινωνιών, συχνά υποβαθμίζοντας τα θέματα - όπως συμβαίνει στην προκειμένη περίπτωση - με χλιαρές αντιδράσεις και καθησυχαστικές δηλώσεις. Το Αρχιπέλαγος, θεωρώντας ότι υπάρχουν βαθύτερες προεκτάσεις στο συγκεκριμένο θέμα, θα απαντήσει στο παραπάνω σημείο σε επόμενη ανακοίνωσή του.

Θα σας ενημερώσουμε σύντομα για τις περαιτέρω εξελίξεις επί του θέματος.

Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»

Θοδωρής Τσιμπίδης – Διευθυντής 


Αναστασία Μήλιου – Διευθύντρια Έρευνας & Δράσεων Προστασίας