Με τον Σπίθα πάντα μπουκωμένο αριστερά μου και την γλυκιά Κατερίνα δεξιά μου, πολεμήσαμε τον φασισμό όχι μόνο του Χίτλερ αλλά και των Χίτλερ που κρύβουμε ορισμένοι μέσα μας, αυτός ο αγώνας δεν σταμάτησε ακόμα και όταν ήρθε (;) η ελευθερία, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη.  

Δεν μας άρεσε και δεν μας αρέσει η χειραγώγηση, η δημιουργία φόβου και ανασφάλειας των λαών με οποιοδήποτε τρόπο, δεν θεωρήσαμε παράλληλα την ανάγκη παρουσίας στρατών για να υπερασπιστούν τα αυτονόητα (όταν πετάγαμε πάνω από την Ελλάδα και ξεπερνούσαμε τα 5.000 πόδια κοιτάζοντας κάτω, δεν φαινόντουσαν ούτε τα σύνορα των χωρών που μας πολεμούσαν (;) ούτε οι διαφορές μας, φαινόταν μόνο μια ξηρά βούλες-βούλες μαυρισμένη από την απληστία του ανθρώπινου είδους).

Θα πείτε: μα οι πολεμοκάπηλοι; Οι βιομηχανίες των όπλων; Οι πωρωμένοι; Πώς θα επιζήσουν; Επέζησαν, επιζούν και θα συνεχίσουν όσο οι έχοντας την εξουσία (από εμάς που δημοκρατικά τους τη δίνουμε), μας απομακρύνουν από τη γνώση, τη ελευθερία, το μέτρο, την ομορφιά της απλότητας, την φύση.

Η γνώση ξεκινάει από τον αμνιακό σάκο της μάνας, του σπιτιού, του σχολείου. Οι έχοντες την εξουσία το γνωρίζουν, πολύ καλά, γι’ αυτό ξεκίνησαν τον έλεγχο από την παιδική ηλικία, το σχολείο, με μια παράμετρο του (ή πάρεργο του), τις παρελάσεις.

Γιώργος Θαλάσσης των πτήσεων
giwrgos.thalassis.fl@gmail.com

Μια μικρή ιστορική αναδρομή και η άποψη ενός καθηγητή που συμμερίζομαι είναι ένα καλό έναυσμα για μια συζήτηση.
 
Οι παρελάσεις επινοήθηκαν από τον Φρειδερίκο της Πρωσίας, κορυφώθηκαν στη Γερμανία του Χίτλερ, αποτέλεσαν βασικό σύμβολο της δικτατορίας του Μεταξά και επανήλθαν δυναμικά στη χούντα του Παπαδόπουλου. Μάλιστα, ο ελληνικός τρόπος τις έκανε (τις κάνει;) συχνά αφορμή για διακρίσεις ανάμεσα σε παιδιά, βάσει των επιδόσεων, της καταγωγής ή του ύψους τους. Στην χώρα μας λοιπόν για πρώτη φορά η μαθητική παρέλαση παίρνει χαρακτήρα επίσημο και συμπληρωματικό ως προς τη στρατιωτική, από τον Μάρτιο 1936 όπου οι μαθητές παρελαύνουν επικεφαλής της πομπής, μπροστά στον Μεταξά και τον Βασιλιά.
 
Λίγους μήνες αργότερα, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της στρατιωτικής συνείδησης της νεολαίας και θα χρησιμοποιήσει γιορτές και παρελάσεις ως όργανα για την επίτευξη των σκοπών της, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στις “γυμναστικές επιδείξεις”, στις “παρατάξεις”, στις “παρελάσεις” και στις “λαμπαδηφορίες”.

Από τότε η σχολική παρέλαση συνδέθηκε απόλυτα με τη στρατιωτική, και η απουσία των μαθητών θεωρήθηκε αξιόποινη πράξη, ισοδύναμη με την παράβαση στρατιωτικού καθήκοντος.

Οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης, ακόμα και οι σοσιαλιστικές, δεν διανοήθηκαν να αμφισβητήσουν την αναγκαιότητα των υποχρεωτικών μαθητικών παρελάσεων. Φρόντισαν μόνο να απαλύνουν τις ακρότητες του στρατιωτικού καθεστώτος και να προσαρμόσουν τον καταναγκασμό στα “δημοκρατικά ήθη”. Αλλά και η Αριστερά που είχε απήχηση εκείνη την εποχή δεν ζήτησε ποτέ να καταργηθούν οι μαθητικές παρελάσεις. Απαίτησε μόνο να συμπεριληφθούν στους παρελαύνοντες και τα σωματεία των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης.
 
Για μία και μόνο φορά ετέθη θέμα κατάργησης των μαθητικών παρελάσεων ως αναχρονιστικού θεσμού, αλλά αμέσως η ιδέα απερρίφθη κατηγορηματικά. Ήταν τον Φεβρουάριο του 1984, όταν δημοσιεύθηκε η είδηση στην φιλοκυβερνητική εφημερίδα “Ειδήσεις” η οποία επιδοκίμασε την απόφαση: “Άξια για κάθε έπαινο η πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας να θέσει τέρμα στις παρελάσεις των μαθητών. Το ολοκληρωτικής νοοτροπίας έθιμο της στρατικοποίησης των νέων, ακόμα και των εξάχρονων παιδιών, με τη ‘ζύγιση’ και τη ‘στοίχιση’, με την ‘κεφαλή δεξιά’, με την απόδοση τιμών στον υπουργό, στο νομάρχη ή στο δεσπότη, δεν συναντάται στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Όχι πάντως στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Γιατί καλλιεργεί στη νέα γενιά ψυχολογία μαζικής πειθαρχίας, τέτοια που ελάχιστα συμβάλλει στη διαμόρφωση ελεύθερων κι ανεξάρτητων συνειδήσεων.”

Η εφημερίδα καλά τα έλεγε. Μόνο που την ίδια μέρα, ο τότε υπουργός Παιδείας Απόστολος Κακλαμάνης έσπευδε να διαψεύσει την είδηση, δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι ούτε απόφαση, ούτε καν παρόμοια σκέψη υπήρχε. Από τότε κανείς υπουργός δεν διανοήθηκε να αναρωτηθεί για τη σχέση μιας στρατιωτικής επίδειξης με τη διαδικασία της εκπαίδευσης.

 «Παρελάσεις στην Ευρώπη δεν υπάρχουν. Υπάρχουν στα κράτη που έχουν ένα δύσκολο παρελθόν ή ένα συμπλεγματικό παρών», λέει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας (Πάντειο Πανεπιστήμιο) Δημήτρης Χριστόπουλος και συνεχίζει «οι μαθητικές παρελάσεις έχουν την επιπρόσθετη ιδιαιτερότητα ότι αφορούν σε ανήλικα άτομα, τα οποία έχουν περιορισμένη δυνατότητα να διαπραγματευτούν, να αρνηθούν τη συμμετοχή υπό το φόβο του στιγματισμού σε μια διαδικασία αυτού του στρατιωτικού τύπου αντίληψης της συνύπαρξης που είναι προβληματική, κάτι που εντοπίζουν και οι παιδοψυχολόγοι: Αποτελεί πρόβλημα στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η ελεύθερη προσωπικότητα του παιδιού».

Στο πλαίσιο της συζήτησης που έχει ανοίξει τα τελευταία χρόνια γύρω από τη «χρησιμότητα» ιδίως των σχολικών παρελάσεων, τίθεται συχνά ο παράγοντας της ετοιμότητας ή της ωρίμανσης από την πλευρά του κοινωνικού συνόλου να προχωρήσει στην κατάργηση ενός μακροχρόνιου θεσμού: «Το επιχείρημα περί ωρίμανσης της κοινωνίας είναι επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι κρατούντες κατά το δοκούν και όποτε τους συμφέρει. Η κοινωνία, για παράδειγμα, έχει ωριμάσει να δεχθεί περικοπές μισθών κλπ αλλά κατά τα άλλα η κοινωνία είναι αυτή που διατηρεί τις παρελάσεις. Εγώ πιστεύω ότι αυτά είναι πολιτική σπέκουλα. Χρησιμοποιούν την κάθε κοινωνία προκειμένου να αναπαραχθούν αντιλήψεις όπως αυτές, οι οποίες είναι βαθιά συντηρητικές και αναχρονιστικές. Ακόμη και αν ένα κομμάτι της κοινωνίας επιθυμεί και χαίρεται να βλέπει τα παλικάρια της να παρελαύνουν, έτσι ένα άλλο κομμάτι είτε είναι εναντίον, είτε έχει απαξιώσει εντελώς αυτή την ιδέα και απλώς αδιαφορεί, που νομίζω ότι είναι και το μεγαλύτερο κομμάτι».

Πηγές: Ελευθεροτυπία 29/10/1995 και http://www.tvxs.gr

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις του Γιώργου Θαλάσση των πτήσεων.