photo

Το κλασικό αριστούργημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι Οι Δαιμονισμένοι επέλεξε να φέρει επί σκηνής ο γερμανός σκηνοθέτης Πέτερ Στάιν σε μια παράσταση που ήρθε και στην Αθήνα και διήρκησε 8 1/2 ώρες με 6 ενδιάμεσα διαλείμματα (συνολικά 12 ώρες). Αρχικά φαινόταν δύσκολο, όμως εκ του αποτελέσματος (σχεδόν κανείς δεν έφυγε στο ενδιάμεσο της παράστασης) ήταν εύκολο.

Ο Πέτερ Στάιν παρουσιάζει -όπως ορίζει το μυθιστόρημα- ανθρώπους που μεγάλωσαν σε μία ιδιαίτερη χρονική συγκυρία, σε μια κοινωνία σε κρίση που όσο την βλέπεις τόσο σου θυμίζει τη δική μας. Ιστορίες τρυφερών αλλά και απάνθρωπων ανθρωπίνων σχέσεων εκτυλίσσονται σε ένα σκοτεινό σκηνικό όπου διαφορετικά πρόσωπα αντιμετωπίζουν με το δικό τους τρόπο ο καθένας τις δυσκολίες της ζωής και τα διαχρονικά ερωτήματα για ζητήματα όπως η πολιτική, η θρησκεία, ο ρόλος της διανόησης, η έννοια του ηθικού χρέους, η προσωπική ευθύνη. Και μαζί με την απελπισία, την τρέλα, τους φόνους και τις αυτοκτονίες, υπάρχει και η αστεία πλευρά της ζωής.

Ένας από τους πρωταγωνιστές -κάποτε μεγάλος διανοητής- αφού για δεκαετίες έχει «βολευτεί» και έχει πάψει πλέον να παράγει ιδέες και να εμπνέεται μεγάλες κοινωνικές αλλαγές, όταν τελικά αποφασίζει να «ξεβολευτεί», διαπιστώνει και ο ίδιος πως είναι αργά. Οι ιδέες του μοιάζουν πλέον παλαιολιθικές και η απόσταση από την θεωρία ως την πράξη είναι μεγάλη για την διανύσει στον ελάχιστο χρόνο που του απέμεινε.

Μια αυταρχική και ισχυρή γυναίκα αποκαλύπτει σε έναν άνδρα ότι τον αγαπά μετά από είκοσι ολόκληρα χρόνια, όταν όμως αυτός βρίσκεται λίγα λεπτά πριν τον θάνατο. Μια γυναίκα με όχι σώας τας φρένας μπορεί με ευκολία ν’ αρνείται τις προσκλήσεις στο «βόλεμα» και ταυτόχρονα μπορεί να μιλάει τη γλώσσα της αλήθειας. Μία άλλη κυρία με σώας τα φρένας και άρτια λογική παραμερίζει σιωπηλά την αξιοπρέπεια της και συμβιβάζεται με φυσικότητα, κάνοντας τα στραβά μάτια στο ψέμα που στήνεται γύρω της.

Οι «εκ του ασφαλούς» επιλογές ζωής συμπεριλαμβάνουν συνήθως μια μετριοπαθή, «λίγη» καθημερινότητα και όταν μας αυτό αποκαλύπτεται –είτε με απολογισμό είτε χωρίς- φέρνει ένα δυστυχισμένο τέλος. Η ζωή κυλά γρήγορα ώσπου τ’ αδιέξοδα ξεπετιούνται μπροστά μας. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι συνήθως αργά και οι λύσεις ανύπαρκτες. Οι αλλαγές ή ακόμη και οι «επαναστάσεις» -προσωπικές και μη- πρέπει να γίνονται στον καιρό τους και η παραγωγικότητα πρέπει να αξιοποιείται στο ζενίθ της. Γρήγορα, γιατί ο χρόνος δε γυρίζει πίσω.

Αφροδίτη Τσαμουδάκη
afroditi@ikariamag.gr