Την τρίτη εβδομάδα του Ιουνίου 2011 βρεθήκαμε στην Ικαρία με αφορμή τη συντήρηση του αυτόματου μετεωρολογικού σταθμού που λειτουργεί το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), στη θέση Ράχες στα βορειοδυτικά του νησιού.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής μας, ιδιαίτερη εντύπωση μάς έκαναν οι σημαντικές αλλαγές που προκλήθηκαν στο τοπίο του νησιού από τις καταρρακτώδεις βροχές που σημειώθηκαν στην Ικαρία στις 18 και 19 του περασμένου Οκτωβρίου. Ας θυμηθούμε όμως λίγο το γεγονός:

Βαρομετρικό χαμηλό, συνοδευόμενο από ισχυρούς νοτιάδες επηρέασε τη χώρα μας από το μεσημέρι της 18ης Οκτωβρίου μέχρι τη επόμενη ημέρα. Τις βραδυνές ώρες της 18ης Οκτωβρίου, γραμμή καταιγίδων εντοπίστηκε στην Ικαρία, με εμμονή κυρίως στο δυτικό μέρος του νησιού. Οι καταιγίδες παρέμειναν στην περιοχή μέχρι και τις μεσημεριανές ώρες της 19ης Οκτωβρίου. Το αποτέλεσμα ήταν να καταγραφούν στο σταθμό του ΕΑΑ στις Ράχες Ικαρίας 232 χιλιοστά βροχής στις 18 Οκτωβρίου και ακόμα 73 χιλιοστά την επόμενη ημέρα. Σημειώνουμε εδώ ότι η ίδια γραμμή καταιγίδων επηρέασε και περιοχές της Χίου μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα, προκαλώντας τελικά τον θάνατο δύο ανθρώπων (σε Ικαρία και Χίο) και πολλές καταστροφές.

Το ιδιαίτερα μεγάλο ύψος βροχής στην Ικαρία προκάλεσε σημαντικές καταστροφές στο δυτικό τμήμα του νησιού: περιγραφές των καταστροφών έγιναν εκείνες τις ημέρες στον τοπικό αλλά και στον εθνικό τύπο. Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε όμως η αλλαγή του τοπίου που έχει γίνει σε ορισμένες περιοχές, αλλαγές διακριτές ακόμα και 9 μήνες μετά το γεγονός, αλλαγές που δυστυχώς θα παραμείνουν ορατές για αρκετά χρόνια. Δύο παραδείγματα: η αλλαγή στην παραλιακή περιοχή του οικισμού στο Καρκινάγρι (νοτιοδυτική Ικαρία), όπου εκτός των καταστροφών στον οικισμό, οι φερτές ύλες δημιούργησαν νέα παραλία, αλλά και οι καταστροφές στην πολύ γνωστή παραλία στο Να (βορειοδυτική Ικαρία), όπου έχουν παρασυρθεί εντελώς όλα τα δένδρα (κυρίως πλατάνια) κατά μήκος της κοίτης του ποταμού Χάλαρη που καταλήγει στην παραλία. Σημαντικότατες είναι και οι ζημιές στο οδικό δίκτυο, αλλά αυτές αργά ή γρήγορα θα αποκατασταθούν.

Αναφερόμαστε στην Ικαρία ως ένα παράδειγμα των καταστροφών που μπορούν να προκληθούν στη χώρα μας από τα έντονα καιρικά φαινόμενα, κυρίως τους φθινοπωρινούς μήνες, οπότε ξεκινά η δραστηριότητα των χαμηλών βαρομετρικών, τα οποία σε συνδυασμό με τις ακόμα υψηλές θερμοκρασίες της θάλασσας δίνουν συχνά πολύ μεγάλα ύψη βροχής. Υπάρχουν πολλά παρόμοια γεγονότα τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας από καταστροφές λόγω ισχυρών βροχοπτώσεων, το παράδειγμα της Ικαρίας (αλλά και της Χίου την ίδια ημέρα) όμως δείχνει, στην ακραία του μορφή, την ένταση των φαινομένων που επικρατούν στη Μεσόγειο. Καταδεικνύει επίσης την τρωτότητα των ελληνικών νησιών, τα οποία βρίσκονται το φθινόπωρο και τον χειμώνα πραγματικά πάνω στις τροχιές κίνησης των βαρομετρικών χαμηλών και της καταιγιδοφόρου δραστηριότητας που πολύ συχνά συνοδεύει αυτά τα χαμηλά. Ευτυχώς, τις περισσότερες φορές οι ισχυρότερες βροχοπτώσεις λαμβάνουν χώρα πάνω από τη θάλασσα, αλλά αν τα εντονότερα φαινόμενα συμβούν πάνω από τα νησιά, τα αποτελέσματα είναι συχνά τραγικά.

Τελειώνουμε με μια γλαφυρή αναφορά ενός ικαριώτη: ψάχνοντας έναν δρόμο προς το Καρκινάγρι, ένας ηλικιωμένος αγρότης μας είπε χαρακτηριστικά: δεν μπορείτε να πάτε από εκεί, τον δρόμο τον πήρε το τσουνάμι του Οκτωβρίου. Δυστυχώς αυτό το «τσουνάμι» δεν απασχόλησε παρά μόνο μια ημέρα την ελληνική επικαιρότητα και δυστυχώς δεν θα είναι το τελευταίο.

Κ. Λαγουβάρδος-Β. Κοτρώνη
Εθνικό Αστεροκοπείο Αθηνών-Πεντέλη
meteo.gr