Ξαφνικά η μοίρα της παγκόσμιας οικονομίας μπορεί να εξαρτηθεί από ένα μικρό (μέχρι χτες) αριστερό κόμμα  και από τον νεαρό και χαρισματικό ηγέτη του.

Τα αποτελέσματα των εκλογών της περασμένης Κυριακής στην Ελλάδα κλόνισαν τις διεθνείς αγορές, καθώς υπάρχουν φόβοι ότι σε συνθήκες πολιτικού χάους η χώρα δεν θα είναι σε θέση να αποπληρώσει τα υπέρογκα χρέη της, αφήνοντας μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο εξόδου της από το ευρώ.  Εύλογα λοιπόν σηματοδοτείται, εκτός των άλλων,  η είσοδος της χώρας σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας.  Για 35 χρόνια, δύο πολιτικά κόμματα είχαν το παιχνίδι στα χέρια τους: το συντηρητικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ) και το κεντρώο Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΠΑΣΟΚ). Όμως, οι εθνικές εκλογές της Κυριακής,  που σαν σεισμός ταρακούνησαν την Ελλάδα, φαίνεται πως μετατόπισαν τις τεκτονικές πλάκες που εδώ και χρόνια βρίσκονταν κάτω από την επιφάνεια του Ελληνικού πολιτικού τοπίου.

Από τις εθνικές εκλογές του 1977 κανένα άλλο κόμμα εκτός από τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, δεν είχε πάρει την πρώτη ή δεύτερη θέση. Σε αυτές τις εκλογές όμως, η αγανάκτηση από την φθίνουσα οικονομία, τις μειώσεις μισθών και συντάξεων, την αυξανόμενη ανεργία και τη βαθιά διαφθορά ώθησε μία σημαντική μερίδα των Ελλήνων να αποφασίσει να «διώξει τους απατεώνες». Ως αποτέλεσμα, με μια μαζική ψήφο διαμαρτυρίας, ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ), που μέχρι πρότινος βρίσκονταν οριακά μέσα στο κοινοβούλιο, έφτασε στη δεύτερη θέση.

Τώρα λοιπόν, προκειμένου να μείνουν στην εξουσία τα δύο παραδοσιακά κόμματα, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, κατά πάσα πιθανότητα θα αναγκαστούν να σχηματίσουν μία εύθραυστη συνεργασία για να το πετύχουν. Όμως, με τον  ελληνικό λαό να δείχνει ξεκάθαρα την οργή του απέναντι στο πολιτικό κατεστημένο, το μέλλον και των δύο πολιτικών κομμάτων κρέμεται από μια κλωστή. Αβέβαιο φαίνεται να είναι και το μέλλον της φιλελεύθερης ευρωπαϊκής πλατφόρμας πάνω στην οποία έχουν στηριχτεί και έχουν προωθήσει τα δύο κόμματα από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974 κι έπειτα.

Ίσως αυτό να μην είναι φανερό εκ πρώτης όψεως. Άλλωστε, σε απόλυτους όρους, η ΝΔ κέρδισε τις εκλογές συγκεντρώνοντας τις περισσότερες ψήφους από κάθε άλλο κόμμα. Αυτό σημαίνει πως θα είναι το πρώτο κόμμα που θα λάβει την εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας. Επιπρόσθετα, ακριβώς επειδή συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους, η ΝΔ παίρνει και «μπόνους» 50 έδρες σε ένα κοινοβούλιο που αριθμεί 300.

Βέβαια είναι γνωστό πως στην πολιτική όλα είναι σχετικά. Ως εκ τούτου, νικητής της τελευταίας αναμέτρησης, σε σχετικούς όρους, ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Και η ανάλυση των αριθμών βγάζει το ίδιο συμπέρασμα.

Στις εκλογές του 2009 το ΠΑΣΟΚ κέρδισε με ποσοστό 44 τις εκατό, και πήρε την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο χάρη στο «μπόνους του νικητή» το οποίο τότε ήταν 40 έδρες. Η Νέα Δημοκρατία είχε έρθει δεύτερη με 33 τις εκατό και με αυτό το ποσοστό ήταν αξιωματική αντιπολίτευση. Μόνο τρία ακόμα κόμματα συγκέντρωσαν περισσότερο από 3 τις εκατό των ψήφων που είναι απαραίτητο για την είσοδο στη βουλή. Τα κόμματα αυτά ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος με 8%, ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός (ΛΑΟΣ) με 6& και ο ΣΥΡΙΖΑ με 5%.

Οι φετινές εκλογές αντιθέτως, δείχνουν μια εκπληκτική νίκη για την αριστερά. Για αρχή, κανένα κόμμα δεν συγκέντρωσε περισσότερο από το 20 τις εκατό των ψήφων και ενώ η ΝΔ είναι ο τυπικός νικητής του «διαγωνισμού», η πτώση από το 33 στο 19 τις εκατό των ψήφων είναι ντροπιαστική για την παράταξη.

Ο πραγματικός χαμένος όμως, ήταν το ΠΑΣΟΚ, που έκανε πραγματική βουτιά από το 44 στο 13 τις εκατό, μια πτώση της τάξεως του 70%. Όσο δυσαρεστημένοι λοιπόν και να είναι οι ψηφοφόροι με τη ΝΔ, το μήνυμα που έδωσαν την Κυριακή είναι πως κατηγορούν το ΠΑΣΟΚ για την κακή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα.

Δύο από τους νικητές ήταν, οι εθνικόφρονες Ανεξάρτητοι Έλλήνες οι οποίοι σχηματίστηκαν μόλις πριν από 2 μήνες και παρόλ’ αυτά κατάφεραν να κερδίσουν το 11% των ψήφων, και το φασιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής το οποίο εμφανίστηκε ξαφνικά να κερδίζει το 7%. Αυτή η ξαφνική εκλογή της Χρυσής Αυγής, μίας ομολογουμένως νεοναζιστικής ομάδας, της οποίας ο ηγέτης υποσχέθηκε να προκαλέσει τον φόβο στους πολιτικούς του αντιπάλους, με πολλούς τρόπους επισκιάζει ήδη σε ολόκληρο τον κόσμο  τη σημασία των αποτελεσμάτων.

Ανεξάρτητα όμως από τις νίκες της δεξιάς, ο μεγαλύτερος νικητής ήταν ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ, που με μιας έφτασε από το 5 στο 17 τις εκατό και από το «περιθώριο» της βουλής μπήκε στο προσκήνιο. Ως αποτέλεσμα, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σε θέση να προσφέρει κάτι στην ελληνική κοινωνία που δεν έχει δει από το 1960: ένα βιώσιμο (πρωταγωνιστικό) τρίτο κόμμα.

Η ελληνική αριστερά θα μπορούσε να έχει πάρει και την πλειοψηφία αν τα άλλα δύο βασικά αριστερά κόμματα της χώρας, το ΚΚΕ και η Δημοκρατική Αριστερά, ήταν διατεθειμένα να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τον ΣΥΡΙΖΑ  για τις εκλογές.

Τα δύο αυτά κόμματα συγκέντρωσαν το 8 και 6 τις εκατό αντίστοιχα, το οποίο αν συνδυάζονταν με το 17 τις εκατό του ΣΥΡΙΖΑ θα οδηγούσε την Αριστερά σε ένα αξεπέραστο 31 τις εκατό. Οι διαφωνίες τους όμως, έστρωσαν το δρόμο στη τη ΝΔ να κερδίσει την πρώτη ευκαιρία για κυβέρνηση, αφήνοντας το ΚΚΕ και τη Δ.Α. περιθωριοποιημένους από την πρόσβαση  στην εξουσία.

Τι σημαίνουν όλ’ αυτά για το μέλλον της Ελλάδας; Προφανώς, η άμεση απάντηση θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η ΝΔ μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση. Αν τα καταφέρει, τότε φαίνεται πως το κράτος θα συνεχίσει να εφαρμόζει μέτρα λιτότητας – αν και ίσως πιο προσεκτικά και με άλλους όρους – με την ελπίδα να κρατήσει την πόρτα του χρηματοκιβωτίου ανοιχτή για περαιτέρω χρηματοδότηση στο μέλλον.

Αλλά τα χρονικά περιθώρια στενεύουν. Με βάση τον Ελληνικό νόμο, αν το πρώτο κόμμα δεν μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση μέσα σε τρεις μέρες, τότε η εντολή μεταβιβάζεται στο δεύτερο κατά σειρά κόμμα. (Το τρίτο κατά σειρά κόμμα μπορεί επίσης να δοκιμάσει αν κριθεί απαραίτητο, τρεις μέρες μετά).

Δεδομένου λοιπόν αυτού, δεν υπάρχει λόγος για πανικό, τουλάχιστον όχι ακόμα. Ακόμα και αν ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και καταφέρει με κάποιο τρόπο να πάρει την εξουσία, οι αλλαγές στην ελληνική πολιτική δεν θα είναι και τόσο «Ριζοσπαστικές» παρόλο που το όνομα του κόμματος παραπλανητικά δηλώνει κάτι τέτοιο. Ο νεαρός και χαρισματικός αρχηγός του κόμματος, Αλέξης Τσίπρας, έχει ξεκαθαρίσει πως δεν έχει καμία πρόθεση να βγάλει την Ελλάδα από την Ευρωζώνη, πόσο μάλλον από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιθέτως, αυτό που πρέπει να περιμένουμε,  είναι μία διαφοροποιημένη προσέγγιση για την οικονομική αναζωογόνηση, η οποία είναι πιθανόν να περιλαμβάνει επιθετική επαναδιαπραγμάτευση των όρων διάσωσης που ισχύουν σήμερα ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Τρόικα (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), καθώς επίσης και απαίτηση για περισσότερες δημόσιες επενδύσεις, αντί για δάνεια.

Το τελευταίο όμως και πιο ανησυχητικό σενάριο είναι, ότι τελικά κανένα από τα τρία πρώτα κόμματα  δεν θα καταφέρει τελικά να σχηματίσει κυβέρνηση και η Ελλάδα σε καθεστώς πολιτικής αναταραχής θα οδηγηθεί και πάλι σε εκλογές τον Ιούνιο. Αν αυτό συμβεί, τότε ίσως δούμε ακόμα μεγαλύτερη πτώση στα ποσοστά των δύο παραδοσιακών κυρίαρχων κομμάτων της χώρας, καθώς οι Έλληνες πιθανόν να στηρίξουν ακόμα περισσότερο τα κόμματα που βρίσκονται στις 2 πλευρές του πολιτικού φάσματος. Τη στιγμή μάλιστα που παραπάνω από ένας στους 20 Έλληνες ενήλικους, πιστεύει πως ένα κόμμα νέο-ναζί θα δώσει τις απαραίτητες λύσεις για την χώρα, η διαρκής αβεβαιότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερο εξτρεμισμό, στην αποκήρυξη των καθιερωμένων φιλελεύθερων θεσμών και την προώθηση μίας επικίνδυνης εθνικιστικής ιδέας. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει μακροπρόθεσμη απειλή, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη.

Για χρόνια, οι έλληνες πολιτικοί θυσίαζαν την ευημερία των πολιτών για πολιτικό, και κάποιες φορές, προσωπικό όφελος. Οι εκλογές της 6ης Μαΐου ήταν μία δυνατή και ξεκάθαρη απόρριψη αυτής της πρακτικής. Οι ψηφοφόροι μίλησαν δυνατά και απαίτησαν μία βελτιωμένη ηγεσία στην οποία να μπορούν να βασιστούν.

Αν οι νέοι νομοθέτες της Ελλάδας είναι συνετοί, θα λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη την έκκληση των πολιτών που τους εξέλεξαν. Αν δεν το κάνουν διακινδυνεύουν να μετατρέψουν το λίκνο της δημοκρατίας, σε Ευρωπαϊκό λίκνο της απόγνωσης. 

Ηλίας Κλαρέβας
klarevas@gmail.com

*Ο Ηλίας Κλαρέβας κατάγεται από το Καρκινάγρι και είναι Επισκέπτης Καθηγητής στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με το Πρόγραμμα Fulbright. Βρείτε τον στο twitter.

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις από τις φιλοξενούμενες πένες.