Όταν εκατομμύρια πεινασμένων και νεκρών από ασιτία οφείλονται στη δομική λειτουργία του καπιταλισμού και της εμπορευματοποίησης της τροφής.

Στο τέλος του 2006, οι τιμές των τροφίμων σε ολόκληρο τον κόσμο άρχισαν να αυξάνονται, ξαφνικά και απότομα. Μέσα σε ένα χρόνο, η τιμή του σίτου αυξήθηκε  80%, του καλαμποκιού 90% και του ρυζιού 320%. Σε αυτή την παγκόσμια έκρηξη πείνας 200 εκατομμύρια άνθρωποι - κυρίως παιδιά - δεν μπορούσαν να πάρουν τρόφιμα πια και αναγκάστηκαν σε υποσιτισμό ή ασιτία. Υπήρχαν ταραχές σε περισσότερες από 30 χώρες και τουλάχιστον μία κυβέρνηση ανατράπηκε βίαια.Ο Ζαν Ζιγκλέρ, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην τροφή, την αποκάλεσε «μια σιωπηλή μαζική δολοφονία»  που «οφείλεται εξ ολοκλήρου σε ανθρώπινες ενέργειες».

Το Μάρτιο του 2008 σχεδόν ταυτόχρονα, σε 33 χώρες του πλανήτη, ξέσπασαν πρωτόγνωρες διαδηλώσεις και εξεγέρσεις, με ένα κοινό αίτημα. Άνθρωποι στα όρια της απόγνωσης κατέλαβαν τους δρόμους, σε κάποιες περιπτώσεις και τα όπλα, προκειμένου να διεκδικήσουν το όπως φαίνεται όχι αυτονόητο δικαίωμά τους, να έχουν πρόσβαση στην αναγκαία τροφή.Αρχικά, η εξήγηση που δόθηκε από τους ειδικούς του ΟΗΕ, ήταν πως υπήρξε μια σύμπτωση φυσικών και ανθρώπινων παραγόντων, που συντέλεσαν στη ραγδαία αύξηση των τιμών των τροφίμων με συνέπεια  όπως ανέφερε ο ΟΗΕ, τουλάχιστον 75 εκατομμύρια άνθρωποι να λιμοκτονούν. Στη συνέχεια όμως αποκαλύφθηκε πως οι ίδιες τράπεζες, τα ίδια hedge funds, και οι ίδιοι χρηματιστηριακοί κύκλοι που με τη κερδοσκοπία τους προκάλεσαν την οικονομική κρίση, είναι αυτοί που προκαλούν τις αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων. «Φυσικά» κανείς δεν τιμωρήθηκε για αυτές τις μερικές εκκατομμύρια δολοφονίες.

Τι είχε συμβεί;
Για πάνω από έναν αιώνα, οι μεγαλοαγρότες στις αναπτυγμένες χώρες έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία που τους εξασφαλίζει κάποιο εγγυημένο εισόδημα. Προπωλούν την παραγωγή τους πριν τη σοδειά σε καθορισμένη τιμή. Αν έχουν καλή σοδειά και η παγκόσμια τιμή της είναι υψηλή, χάνουν κάποια μετρητά, αλλά αν προκύψει άσχημη σοδειά  ή η τιμή της καταρρέει, έχουν γλιτώσει μια οικονομική αποτυχία. Αυτές οι συμβάσεις συνυπογράφονταν μόνο με επιχειρήσεις που έχουν άμεσο ενδιαφέρον για τον τομέα και είχαν νομικά και το σχετικό δικαίωμα. Όλα αυτά όμως άλλαξαν στα μέσα της δεκαετίας του `90. Εξαιτίας ισχυρών πιέσεων από πλευράς των τραπεζών, των hedge funds, και των πολιτικών υποστηρικτών της ελεύθερης αγοράς των ΗΠΑ και της Βρετανίας, οι διάφοροι κανονισμοί που ίσχυαν στις αγορές εμπορευμάτων άρχισαν να καταργούνται. Ξαφνικά, οι συμβάσεις μετατράπηκαν σε «παράγωγα» (derivatives - χρηματοπιστωτικά "προιόντα" σπέκουλας-κερδοσκοπίας), που θα μπορούσαν να αγοραστούν ή να πωληθούν στους εμπόρους οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με τη γεωργία. Με αυτό το τρόπο μια αγορά  σπέκουλας τροφίμων γεννήθηκε στο μεγαλύτερο χρηματιστήριο τροφίμων στον κόσμο που βρίσκεται στο Σικάγο. Εκεί καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό η τιμή του φαγητού που βάζουμε κάθε μέρα στο τραπέζι μας.

Π.χ. ένας μεγαλοαγρότης συμφωνεί να πουλήσει την καλλιέργεια του εκ των προτέρων σε έμπορο για 10.000 €. Με τους νέους κανονισμούς όμως της αγοράς, η σύμβαση μπορεί να πωληθεί σε επενδυτές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν την ίδια τη σύμβαση ως αντικείμενο δυνητικού πλούτου. Π.χ. η Goldman Sachs το αγοράζει και το πωλεί στην τιμή των 20.000 €  στη Deutschebank, που το πουλά στην τιμή των 30.000 €  στη Merryl Lynch και ούτω καθεξής, εφόσον θεωρούν ότι η τιμή μπορεί να ανέβει κι άλλο, μέχρι σχεδόν να μη φέρει καμία σχέση με την παραγωγή του αγρότη.

Η τιμή του τροφίμου που προκύπτει από αυτή την καλλιέργεια ρυθμίζεται πλέον με την κερδοσκοπία και όχι με βάση τα πραγματικά τρόφιμα. Ακόμη και ο George Soros είπε ότι αυτό ήταν «ακριβώς το ίδιο όπως όταν επιχειρηματίες και μαυραγορίτες φυλάνε κρυφά τα τρόφιμα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πείνας, προκειμένου να αποκομίσουν κέρδη από την αύξηση των τιμών». [αυτό π.χ. γινόταν και επί κατοχής στη Ελλάδα].

Αυτή η φούσκα έσκασε το 2008 με συνέπεια 75 εκκατομύρια λιμοκτονούντες σε 33 χώρες του πλανήτη.

Από τότε έως σήμερα οι επενδύσεις στα διάφορα τρόφιμα, από πλευράς τραπεζών και hedge funds, έχουν αυξηθεί στα $126 δισ από τα $65 δισ, μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια. Αυτό έχει ωθήσει τις τιμές των τροφίμων σε επίπεδα ρεκόρ των τελευταίων 30 χρόνων,  προκαλώντας απότομες διακυμάνσεις, οι  οποίες, σύμφωνα με τους ειδικούς του ΟΗΕ, δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική προσφορά. Σήμερα, οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται κατά 10% κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Όπως λέει δε ο ΟΗΕ, οι τιμές αναμένεται να αυξηθούν κατά 40% μέσα στην επόμενη δεκαετία. Διάφορα hedge funds, ασφαλιστικά ταμεία και επενδυτικές τράπεζες όπως οι Goldman Sachs, Morgan Stanley και Barclays Capital, κυριαρχούν σήμερα στις αγορές των βασικών προϊόντων, σε πολλαπλάσιο επίπεδο από αυτό των πραγματικών παραγωγών και αγοραστών τροφίμων. Η Goldman Sachs, που αποτελεί τον μεγαλύτερο παίκτη στην αγορά βασικών προϊόντων, κέρδισε £ 600 εκατ. από την κερδοσκοπία της το 2009, ενώ η τρίτη μεγαλύτερη Barclays Capital (και μεγαλύτερη βρετανική)  κέρδισε £ 340 εκατ. το 2010, σύμφωνα με διεθνείς εκθέσεις.

«Πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν από τη πείνα, την ίδια ώρα που οι τράπεζες βγάζουν τρελά κέρδη από τα στοιχήματα που βάζουν στα τρόφιμα», λέει η Deborah Doane, διευθύντρια του World Development Movement.

Λευτέρης Τρικιριώτης για το ikariamag.gr
metroindian@yahoo.gr

Πηγές: wdm.org.uk - dialogoi.enet.gr - news.in.gr/economy - huffingtonpost.com - exandasdocumentaries.com - independent.co.uk - alternet.org - worldhunger.org - en.wikipedia.org

Όλα τα άρθρα της στήλης "Διατροφική αυτάρκεια & Κρίση", εδώ.