Από το Σεπτέμβριο του 2007, όταν δηλαδή άρχισε να λειτουργεί η Τοπική Αρχειακή Συλλογή της Επαρχίας μας, έχουν περάσει σχεδόν οκτώ χρόνια. Ο απολογισμός της λειτουργίας της κατά το διάστημα αυτό επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα της ίδρυσής της.

Η Συλλογή διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό αρχείων και συλλογών, δημόσιων και ιδιωτικών. Πρόκειται για κοινοτικά, δημοτικά, εκπαιδευτικά, δικαστικά, ιδιωτικά έγγραφα, εφημερίδες, περιοδικά, φωτογραφίες, είτε σε πρωτότυπη μορφή είτε ως αντίγραφα.  Παράλληλα η Ικαριακή Βιβλιογραφία που δημιουργήθηκε και εμπλουτίζεται συνεχώς, αυτή τη στιγμή αποτελείται από  395 καταχωρήσεις  βιβλίων, εργασιών, περιοδικών, φυλλαδίων κ. ά. που αφορούν στην Ικαρία ή είναι  Ικαριώτες οι συγγραφείς τους.

Το αρχειακό υλικό της Συλλογής και την Ικαριακή Βιβλιογραφία τα αξιοποιούν συστηματικά ερευνητές , οι οποίοι αναζητούν πληροφορίες και στοιχεία για έρευνες, εργασίες και μελέτες που εκπονούν.  Εξυπηρετούνται επίσης πολλοί συμπολίτες μας με στοιχεία που τους αφορούν και υπάρχουν είτε  στα παλιά Δημοτολόγια και Μητρώα του Δήμου Αγίου Κηρύκου  είτε στα παλιά αρχεία των Δημοτικών Σχολείων του νησιού μας, όσα φυσικά  έχουν εισαχθεί στην Τοπική Συλλογή και έχουν αρχειοθετηθεί, είτε στα αρχεία των Δικαστηρίων. Με ανάλογο τρόπο διευκολύνθηκαν επανειλημμένα ο Δήμος Αγίου Κηρύκου και ο Δήμος Ικαρίας βρίσκοντας  έγγραφα και φωτογραφίες που χρειάζονταν. Δεν έχουν λείψει και οι περιπτώσεις της εξυπηρέτησης εξ αποστάσεως, καθώς συγκέντρωσα και έστειλα στοιχεία σε αρκετούς ερευνητές, οι οποίοι δεν μπορούσαν να έλθουν στην Ικαρία ή να αναζητήσουν μόνοι τους υλικό.

Από την 21η Μαρτίου του 2011 η Τοπική Αρχειακή Συλλογή Ικαρίας λειτουργεί στη δυτική πτέρυγα του Παλιού Γυμνασίου του Αγίου Κηρύκου, η οποία προοριζόταν εξαρχής για τη μόνιμη εγκατάστασή της. Σε αυτόν το χώρο είναι πολύ μεγαλύτερη η ευχέρεια συγκέντρωσης, αποθήκευσης και αρχειοθέτησης  περισσότερου   υλικού. Γιατί  υπάρχει πολύτιμο αρχειακό υλικό στις διάφορες Δημόσιες Υπηρεσίες, στις πρώην Κοινότητες, στους πρώην  Δήμους και στα Σχολεία της Επαρχίας μας. Όμως εξίσου σημαντικά είναι τα αρχεία και οι συλλογές εγγράφων, βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών, φωτογραφιών κ. ά. που έχουν στην κατοχή τους Σύλλογοι του νησιού και ιδιώτες. Όλα αυτά μπορούν να τα εμπιστευτούν στην Τοπική Συλλογή, είτε ως πρωτότυπα είτε ως αντίγραφα. Επιπλέον ο χώρος  προσφέρει τη δυνατότητα άνετης και ευχάριστης μελέτης σε κάθε ενδιαφερόμενο, καθώς και συνεργασίας με τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές των σχολείων μας. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί επανειλημμένα εκπαιδευτικές - ενημερωτικές επισκέψεις από τάξεις του Δημοτικού Αγ. Κηρύκου, του Γυμνασίου και του Λυκείου Ευδήλου, του Γυμνασίου Αγίου Κηρύκου, του ΕΠΑΛ  Ευδήλου, του Γυμνασίου των Φούρνων και του Γυμνασίου του Μαραθοκάμπου Σάμου.  Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2011 και του 2013 έκαναν την Πρακτική Άσκησή τους στο Αρχείο μία φοιτήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής των Ιωαννίνων και μία του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου αντίστοιχα.   

Τέλος θα πρέπει να τονίσω ότι η Τοπική Αρχειακή Συλλογή Ικαρίας υπάγεται και εποπτεύεται από τα ΓΑΚ Σάμου, στα οποία άλλωστε οφείλει την ύπαρξή της,  αφού ιδρύθηκε με την  πρωτοβουλία και τις πολύχρονες προσπάθειες του τότε προϊσταμένου τους κ. Χρίστου Λάνδρου. Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, με τη σειρά τους, λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 1946/91 και αποτελούν ενιαία αυτοτελή δημόσια υπηρεσία που υπάγεται απευθείας στον Υπουργό  Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Σύμφωνα λοιπόν με τον παραπάνω Νόμο  (αρθρ. 9)  σκοπός της υπηρεσίας των ΓΑΚ είναι:
α. Η εποπτεία,  διάσωση, συγκέντρωση, συντήρηση, καταγραφή, μικροφωτογράφηση, ταξινόμηση και ευρετηρίαση του αρχειακού υλικού της χώρας και η διάθεση προς μελέτη όλων των δημόσιων και ιδιωτικών αρχείων, εγγράφων και χειρογράφων, τα οποία αναφέρονται στην ιστορία και στην πολιτιστική κληρονομιά του ελληνικού έθνους και σε ό,τι έχει σχέση με τη διοικητική, οικονομική και κοινωνική ζωή του ελληνικού κράτους.
β. Η επισήμανση και απογραφή των εχόντων ιστορικό ενδιαφέρον δημόσιων αρχείων, η επιλογή και εισαγωγή τους στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και η προετοιμασία για τη διάθεση στους μελετητές.
γ. Η συνεργασία με τις αρχές της Εκκλησίας, των εκκλησιαστικών και μοναστηριακών ιδρυμάτων και άλλων θρησκευτικών φορέων για τη διάσωση του αρχειακού υλικού.
δ. Η συνεργασία με τους κατόχους ιδιωτικών αρχείων, τα οποία παρουσιάζουν ιστορικό ενδιαφέρον.
ε. Η εποπτεία των ειδικών αρχείων του άρθ. 39.
στ.  Η έκδοση δημοσιευμάτων (περιοδικών και αυτοτελών), που εξυπηρετούν τη γνώση των ιστορικών πηγών της χώρας.
ζ. Η συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς της ημεδαπής ή της αλλοδαπής.
η. Ο εμπλουτισμός με αγορά ή αποδοχή δωρεάς αρχειακού υλικού από τους κατόχους τους και ομοιοτύπων αρχειακού υλικού που βρίσκονται σε ξένα κράτη ή οργανισμούς.  

Σύμφωνα πάντα με τον ίδιο Νόμο (αρθρ. 7) δημόσια έγγραφα  χαρακτηρίζονται τα έγγραφα που εκδόθηκαν ή προέρχονται, ιδίως :  
α. Από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, τα μέλη των αυτοκρατορικών δυναστειών και τους υπαλλήλους του βυζαντινού κράτους.
β. Από τις διοικητικές αρχές των ξενοκρατούμενων ελληνικών περιοχών, τις κοινοτικές και θρησκευτικές αρχές, τους νοταρίους, καντζιλιέρηδες και μνήμονες.
γ. Από τις διάφορες αρχές που συγκροτήθηκαν κατά την επανάσταση και τους αμέσως μετά από αυτή χρόνους.
δ. Από τους βασιλείς των Ελλήνων, τα μέλη των βασιλικών δυναστειών και γενικά των ανακτορικών υπηρεσιών.
ε. Από οποιαδήποτε αρχή αυτόνομων ελληνικών πολιτειών, όπως π.χ. της Ιονίου, της Κρητικής, της Ηγεμονίας της Σάμου.
στ.  Από τις εκκλησιαστικές αρχές.
ζ. Από τις αρχές της νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας του κράτους.
η. Από τις δημόσιες υπηρεσίες, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης.
θ. Από τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.
ι. Από τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, που τελούν υπό την εποπτεία του κράτους και ανήκουν στο δημόσιο τομέα.
ια. Από συμβολαιογράφους και υποθηκοφυλακεία.
ιβ. Από ληξιαρχεία.
ιγ. Από τις ελληνικές κοινότητες και τα ιδρύματα του εξωτερικού, όπως εκπαιδευτικά, φιλανθρωπικά, εκκλησιαστικά, πολιτιστικά.
ιδ. Από τα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης.
ιε. Από τους διεθνείς οργανισμούς.
ιστ. Από υπηρεσίες ξένων κρατών εγκατεστημένες στην ελληνική επικράτεια.

Η υπεύθυνη της Τοπικής Αρχειακής Συλλογής Ικαρίας
Αγγελική Δ. Κονταξοπούλου