Ο εμπνευστής και επιμελητής της έκδοσης «ικαρία μέθεξις», λίγες μέρες πριν την επίσημη παρουσίαση, μιλά στο ikariamag για το cd,

τον καριώτικο, τα πανηγύρια και την παράδοση.

Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Βατούγιο

Βάζεις το cd να παίξει. Αιφνιδιασμός νούμερο 1. Σε «υποδέχεται» η ζεστή φωνή του Γεράσιμου Ανδρεάτου με την «αμπελοκουτσούρα»! Δεν προλαβαίνεις να συνέλθεις και σε πιάνει το «καριώτικο» με βιολί, τσαμπούνα και … σαντούρι! Και δεν είναι μόνο αυτό. 18 κομμάτια διαλεγμένα ένα ένα, «από του Πάπα το Μπουγάζι», μέχρι το (πανηγυριώτικο) «Τσιφτετέλι», γιαπωνέζα νομίζω το λένε.

Δεν αντέχω και πολύ το φολκλόρ. Ακόμα κι αν έχει να κάνει με την Ικαρία. Στις παρουσιάσεις, στις κουβέντες, στο ύφος. Όμως αυτή η παραγωγή ευτυχώς  άξια υπερασπίζεται μια σύγχρονη, επαγγελματική, χειροποίητη ωστόσο και καθόλου "φολκλόρ", αποτύπωση όλων αυτών που  κατά καιρούς απολαύσαμε και ηχούν ακόμα στα καριώτικα ζεύκια. Ακόμα θυμάμαι θειούς και θειάδες να χορεύουν ξέφρενα τη «Μπόρκα» αλά σκούπα. Δε θα ξεχάσω ποτέ τον Πελεκάνο από τον Κάλαμο και τον γέρο-Αλκιβιάδη απ' τα Αμάλου να χορεύουν μεταμφιεσμένοι τον «Αράπη» στα Λαγκάδια του «Κάβο Πάπα», σε μια «πυρηνικά» ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.  Και βέβαια, είναι και ο Καριώτικος…

Ήθελα να τα πω από κοντά με τον άνθρωπο που εμπνεύστηκε και επιμελήθηκε αυτό το cd. Και βρεθήκαμε. Ο Alexander Spitzing είναι ένας εξαιρετικός μουσικός, τόσο λόγιος όσο και οργανοπαίχτης. Η συζήτηση μαζί του μού αποκάλυψε έναν ευαίσθητο και ευγενή άνθρωπο, μα κυρίως, έναν καλλιτέχνη που ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει παράδοση και πώς αυτή μένει ζωντανή και δεν παύει να μας αφορά. Το "ικαρία μέθεξις" θα σας φανεί απαραίτητο στην καθημερινότητα αυτού του χειμώνα. Να με θυμηθείτε...

Απολαύστε τη κουβέντα με έναν αληθινό δημιουργό:

Ξεκινάμε με 3 γιατί. Γιατί «μέθεξη»;
Τίποτα δεν περιγράφει καλύτερα της κατάσταση ενός ικαριώτικου γλεντιού.  Είναι μια εμπειρία.  Πιθανότατα εμείς σήμερα, δεν αντιλαμβανόμαστε αυτή τη μέθη, την έκσταση με την  αρχαιοελληνική της λειτουργία, σαν κάτι που μας φέρνει κοντά στον Θεό. Παρόλο που στην  Ικαρία υπάρχουν πολλά πανηγύρια με αφορμή τους Αγίους, η σχέση των Ικαριωτών με τη  θρησκεία είναι λίγο, ας το πούμε, «αμφισβητούμενη». Όμως είναι πολύ φυσιολάτρες και αν  θεωρήσουμε πως λατρεύουν τη φύση ως μια θεϊκή δύναμη, τότε είμαστε «μέσα» και με την  αρχαιοελληνική έννοια. Τον τίτλο τον ψάξαμε πάρα πολύ και τελικά η έμπνευση ήταν της  Χριστίνας (Μέτσικα) που τραγουδούσε μαζί μας και στην Ικαρία.

Γιατί σαντούρι;
Το σαντούρι είναι από τα σολιστικά όργανα για το οποίο δεν έχουμε στοιχεία ότι χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην Ικαρία και μάλλον όντως δε χρησιμοποιήθηκε. Ας πούμε πως η χρήση του στο δίσκο είναι μια αυθαιρεσία, έχει όμως να κάνει με το ότι θεωρώ πως η παράδοση δεν είναι κάτι χθεσινό, εξελίσσεται, και έχει άμεση σχέση με το τώρα. Είμαι πολύ σίγουρος πως αν είχε έρθει κάποιος μικρασιάτης σαντουριέρης στην Ικαριά, τώρα θα υπήρχε στην παράδοση της και το σαντούρι. Η σύνθεση των κατά τόπους μουσικών επιλογών, είναι και λίγο τυχαία μέσα στην Ιστορία.  Ήρθαν πρόσφυγες, φέραν βιολί, συνδυάστηκε με τα όργανα που προϋπήρχαν και το βιολί έμεινε.  Έχω σπουδάσει Μουσικολογία, κάνω έρευνες, όμως θεωρώ τον εαυτό μου κυρίως μουσικό, οργανοπαίχτη. Δεν ήθελα να βασιστώ μόνο στη θεωρητική προσέγγιση. Γι’ αυτό και έβαλα και σαντούρι.  Μ’ άρεσε!

Γιατί πολύγλωσση έκδοση;
Γιατί πιστεύω ότι καλό είναι να απευθύνεται σε όλους που έρχονται στην Ικαρία. Όταν ξεκινάς κάτι, καλό είναι να το πας και παραπέρα. Έπειτα, εγώ είμαι Γερμανός, δε θα έπρεπε να το μεταφράσω και στα Γερμανικά; Δεν είμαι από την Ικαρία, αλλά έχω μάθει πολλά πράγματα από αυτήν και θεωρώ ότι είναι ένας πολύ φιλόξενος τόπος. Έτσι φιλόξενο έπρεπε να είναι και το cd και να τους αγκαλιάσει όλους.

Η επιλογή των κομματιών πώς έγινε;
Έγινε μαζί με τον Λευτέρη (τον Σκάντζακα). Ψάχναμε σχεδόν 2 χρόνια, ποια είναι τα κομμάτια που παίζονταν από παλιά. Προσπάθησε ο Λευτέρης να θυμηθεί κάποια πράγματα, βρήκα και εγώ κάποια από συζητήσεις με άλλους. Για παράδειγμα ο Χρήστος ο Μαλαχίας μου είπε πως χόρευαν την «τράτα» που δεν είναι ικαριώτικος σκοπός, αλλά υπήρχαν ιδιαίτερα βήματα που έκαναν στην Ικαρία. Μέσα από τέτοια αναζήτηση ήρθε και ο «Αράπικος» και ο «Μπόρκα».

Ξεκίνησα από μια σκέψη, από μια στεναχώρια που έχω και τώρα όταν βλέπω τον κόσμο εκτός Ικαρίας να χορεύει τον Ικαριώτικο με το τραγούδι του Κονιτόπουλου που είπε ο Πάριος. Δεν λέω κάτι για το κομμάτι. Είναι ένα εύπεπτο, ωραίο τραγουδάκι, απλώς δεν είναι Ικαριώτικος. Και λέω, αφού ο Καριώτικος είναι τόσο καταπληκτικός σκοπός, γιατί να μην υπάρξει και μια επαγγελματική ηχογράφηση, που να μπορεί να σταθεί ενορχηστρωτικά, να είναι γεμάτη, και να τη χρησιμοποιεί και κόσμος που χορεύει καριώτικο και πέρα από το νησί. Ακόμα και χορευτικά συγκροτήματα που θέλουν να χρησιμοποιήσουν τον αυθεντικό σκοπό αλλά δεν είχαν μια κατάλληλη ηχογράφηση του.

Μια δεύτερη σκέψη είναι το πώς να κάνεις ένα παραδοσιακό υλικό, πιο ελκυστικό για τον πολύ κόσμο.  Ακόμα και για κάποιον που δεν είναι εξοικειωμένος με την παραδοσιακή μουσική. Δε σημαίνει ότι όλες οι εκδόσεις πρέπει να γίνονται σαν αυτή, γιατί κάτι τέτοιο δε θα ήταν καλό.  Όμως η συγκεκριμένη παραγωγή έγινε με αυτό το σκεπτικό.

Το έντυπο που συνοδεύει την έκδοση έχει μια πολύ φρέσκια ματιά και γλώσσα καταγραφής του καριώτικου γλεντιού και του πώς αυτό εξελίχθηκε μέχρι σήμερα. Αυτή η σύγχρονη οπτική, έχει περάσει και στις εκτελέσεις των κομματιών ή προτιμήσατε παλαιότερες εκδοχές τους στον τρόπο παιξίματος;
Θα έλεγα ότι έχουμε κρατήσει αυτή τη σύγχρονη αποτύπωση και στην εκτέλεση των κομματιών. Έχω ακούσει μια παλιά ηχογράφηση του Τσεπέρκα που παίζει λαούτο η γυναίκα του και είναι πάρα πολύ ωραία. Αυτό το λαούτο, θα μπορούσα να το παίξω, είναι σχετικά απλό, αλλά θα ήταν υποκρισία να το έκανα. Ήθελα να δώσω έναν γεμάτο ήχο. Έχουν εξελιχθεί τα πράγματα και σε επίπεδο μουσικής γνώσης. Δε μπορούμε να δώσουμε την εικόνα του χτες. Πρέπει να δώσουμε αυτό που είμαστε.  

Διάβασα μέσα στην έκδοση ότι παλαιότερα, επειδή είχαν ηχεία αλλά όχι ρεύμα, χρησιμοποιούσαν … μπαταρίες αυτοκινήτου;
Ναι! Κουβαλούσαν τις μπαταρίες εκεί που είχαν το γλέντι, τις συνέδεαν με τον ενισχυτή και παίζαν. Χρησιμοποιούσαν ηλεκτρικό ήχο από πολύ νωρίς, αν και δεν είχαν οι ίδιοι ηλεκτρικό. Αυτό ήταν κάτι που μου έκανε πολλή εντύπωση και είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Το έκαναν μάλλον επειδή είχαν αρχίσει τα πανηγύρια να γίνονται μεγάλα.  Ίσως ήταν και μια προσπάθεια εκμοντερνισμού.  Ας πούμε, μου έλεγε ο Λευτέρης ότι υπάρχουν ιστορικές φωτογραφίες, πολύ παλιές, ασπρόμαυρες, όπου ο Τσεπέρκας έχει πίσω του 2 μεγάλα ηχεία. Καμιά φορά, κάποιος κάνει την αρχή και ύστερα όλοι ακολουθούν. Επίσης είναι και θέμα ευκολίας. Λέμε ότι υπάρχουν τα όργανα εσωτερικού χώρου και εκείνα που είναι για έξω. Καλύτερα να έχεις μια τσαμπούνα για έξω κι όχι μια λύρα. Αν θες λοιπόν να διατηρήσεις το πανηγύρι σε εξωτερικό χώρο, είναι και λίγο αναπόφευκτο να μην έχεις μια τέτοια εξέλιξη.

Καριώτικο γλέντι: Φοξ τροτ, φοξ αγγλέ και … Τσαμούρικος;
Αυτό το φαινόμενο υπάρχει και σε άλλα νησία, όπως τη Χιο, την Τήνο, αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα. Κι εκεί ακολουθούσαν τη μόδα, αλλά στην Ικαρία αυτά είναι πια … καριώτικη παράδοση!

Ναι, αυτό είναι το περίεργο, πώς να εξηγήσουμε σε κάποιον ότι εμείς –που δε θέλουμε και πολλούς νεωτερισμούς στα πανηγύρια μας- θεωρούμε κομμάτια όπως το “Perhaps” και «τα Κύματα του Δούναβη», παραδοσιακά!
Η παράδοση δεν είναι μια φόρμα. Δηλαδή να θεωρούμε κάτι παραδοσιακό επειδή ακολουθεί δρόμο ουσάκ, χιτζάζ ή ραστ. Δεν είναι 500 τραγούδια που τα βάζουμε σε ένα σάκο και λέμε «πάρε παράδοση».  Η παράδοση έχει να κάνει με το πώς λειτουργούν τα πράγματα.

Οπότε, ας φτιάξουμε την παράδοση του αύριο;
Δεν πιστεύω ότι τα πράγματα πρέπει να εξελίσσονται με την έννοια του να γίνονται περισσότερο πολύπλοκα. Όπως στη δυτική μουσική που έχουμε τη μοντέρνα και μετά τη μεταμοντέρνα και τελικά δεν πάει κάπου παραπέρα.  Πιστεύω όμως ότι είναι πολύ καλό που το καριώτικο πανηγύρι έχει σχέση με το γίγνεσθαι της εποχής του.  Αυτό είναι καλό γιατί έτσι παραμένει ζωντανό. Αν προσπαθούσαμε να κρατήσουμε μόνο τα αμιγώς ικαριώτικα, άντε και τα ταγκό μέσα, τότε το «γλέντι» θα γινόταν μουσειακό είδος.

Τα ευχαριστιέστε σήμερα τα καριώτικα πανηγύρια; Υπάρχει κάτι που σας χαλάει;
Τα ευχαριστιέμαι αφάνταστα. Και είναι ο λόγος που έκανα όλη αυτήν την προσπάθεια. Η όλη εμπειρία από τα χρόνια που δουλεύω στην Ικαρία, μου έχει αλλάξει τη ζωή. Έχω ξανανιώσει ως άνθρωπος και ως μουσικός…  Αν με χαλάει κάτι ε; Δεν έχω πρόβλημα να παίζω 12 ώρες αλλά καμιά φορά πρέπει να σεβαστεί ο άλλος ότι (γελάει) κάποια στιγμή μετά από τόσες ώρες είσαι απλούστατα πτώμα, εξαντλείσαι.  Τώρα, αν με ρωτάτε για ορισμένα ευτράπελα ή απρόοπτα που συμβαίνουν  κάποιες φορές, είναι λογικό. Τόσος κόσμος, τόσο κρασί, και πάλι καλά. Στην Ακαμάτρα για παράδειγμα, είχαμε χιλιάδες κόσμου και ήταν  όλα μια χαρά. 

Σας ενοχλεί κάποιες φορές η σύνθεση της καριώτικης ορχήστρας;
Δε μου αρέσει το drum machine και το συνθεσάιζερ. Όμως είμαι σίγουρος ότι όσοι τα χρησιμοποιούν,  πιστεύουν όπως κι εγώ σε αυτά που κάνω, ότι κάνουν το σωστό. Δεν τους καταλογίζω κακή πρόθεση. Απλώς το θεωρώ κακόγουστο. Πραγματικά όμως δε θέλω να κατηγορήσω κανέναν. Ίσως να τον παροτρύνω να το κάνει πιο όμορφο. Θα μπορούσα, με την ίδια λογική, να κατηγορηθώ κι εγώ επειδή έβαλα στο cd  κόντρα μπάσο και σαντούρι.

Η πρώτη ανάμνηση από Ικαρία;
Ήρθαμε για διακοπές πριν κάποια χρόνια. Κάναμε τις βολτίτσες μας και τύχαμε στο γλέντι ενός γάμου όπου γνώρισα τον Λευτέρη. Μου λέει «φέρε και το μπουζούκι σου μεθαύριο στο πανηγύρι της Αγιάς Σοφιάς» και έτσι έπαιξα πρώτη φορά σε πανηγύρι. Μου έκανε τρομερή εντύπωση που ο κόσμος δεν έδιωξε κανέναν απ’ το χορό. Σαφώς είναι ωραίο να βλέπει να χορεύουν άνθρωποι που ξέρουν να το κάνουν αυτό πολύ καλά, όμως αυτή η μεγάλη αγκαλιά στο καριώτικο γλέντι είναι κάτι υπέροχο.

Νιώσατε ποτέ «ξένος» στην Ικαριά; Την αλήθεια.
Ξέρετε, μπορεί να μη φαίνεται αλλά δεν είμαι και πολύ κοινωνικός. Επειδή είμαι άνθρωπος που γενικότερα νιώθει εύκολα ξένος, ας πούμε ότι η Ικαρία με κάνει να αισθάνομαι πολύ λιγότερο ξένος από οπουδήποτε αλλού.

Κύριε Spitzing, σας ευχαριστώ πολύ.

ikariamag

Ακολουθήστε μας στο twitter
Ακολουθήστε μας στο Facebook

Η παρουσίαση του cd «ικαρία μέθεξις» θα γίνει στις 21 Δεκεμβρίου και ώρα 9 το βράδυ, στο Cafe του βιβλιοπωλείου ΙΑΝΟΣ, Σταδίου 24 Αθήνα και θα μεταδοθεί απευθείας από το διαδικτυακό ραδιόφωνο του Ιανού.

Ευχαριστούμε το Café Καρούζο για τη φιλοξενία. Ο Alexander Spitzing εμφανίζεται εκεί κάθε Παρασκευή & Σάββατο στις 21:30, σε ένα Live πρόγραμμα «από τους Beatles έως τον Τσιτσάνη». Café Kαρούζο, Σαλαμίνος 21 & Γαρδέλη, Μαρούσι, τηλ. 210-8069417.

Η φωτογράφηση έγινε από το Zita Studio.