Το Αξάδι* ή αξάι είναι η ποσότητα του λαδιού που κρατάει το λιοτρίβι για την πληρωμή του. Το ελαιοτριβείο για να μην πάρει χρήματα από τον παραγωγό, του παρακρατά ένα μικρό ποσοστό της ποσότητας λαδιού που θα παράξει και μετά το μεταπουλά σε εταιρείες που πληρώνουν τον ιδιοκτήτη. Στην Ικαρία όμως, των μικρών γεωργικών εκτάσεων και του αλληλέγγυου τρόπου ζωής, αξάδι είναι και κάτι άλλο: είναι και ‘το μπετονάκι’ με το λάδι που θα ταξιδέψει στον ιδιοκτήτη του χωραφιού!

Επειδή δεν έχουμε όλοι στην ιδιοκτησία μας κτήματα με ελιές, οι έχοντες, αυτοί που δεν καταφέρνουν να μαζέψουν όλα τα χωράφια τους ή ζουν μακριά της Ικαρίας, παραχωρούν τα κτήματά τους στις οικογένειες που πραγματικά χρειάζονται την συγκομιδή της ελιάς. Αντάλλαγμα και πληρωμή; Ενοίκιο; Δεν υπάρχει! Μόνο λίγο λάδι απ’ τα χωράφια τους. Ένα ‘δεύτερο’ αξάδι, κάτι σαν φόρος, που κάνει την έννοια αλληλεγγύη να λειτουργεί στον υπέρτατο βαθμό της.

Το αξάδι λοιπόν είναι για την Ικαρία ένα κοινωνικό συμβόλαιο επιβίωσης, ένας φόρος άμεσος, καθαρός, φυσικά επί τη εμφανίσει της παραγωγής και ένα συλλογικό μοντέλο διαχείρισης των μικρών μας ελαιώνων. Είναι βασικά ένα άξιο παράδειγμα ορισμού της λέξης Αλληλεγγύη, σε μια εποχή κακής χρήσης των όρων, των θεσμών, των φόρων και των Συνταγμάτων.

Δεν αξιώνομαι προτάσεων οικονομολόγων, ούτε είχα ποτέ τέτοιο σκοπό. Δεν είναι όμως προφανές ότι για να λειτουργήσει η φοροδοσία πρέπει να υιοθετούνται τέτοια παραδείγματα; Μήπως αυτό δεν έχει ανάγκη ένα ολόκληρο σάπιο πολιτικό σύστημα; Μήπως τέλος, πρέπει να συνειδητοποιήσουν και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι φόροι (πόσο μάλλον φόροι αλληλεγγύης), πρέπει να έχουν κίνητρα για να τους πληρώνουμε και να λειτουργούν αμφίδρομα;

Είμαι από τους τυχερούς που κουβάλησα στον Κισσόντα ανυπέρβλητους κονσερβομεζέδες. Είμαι από τους τυχερούς που πρόλαβε το λιοτρίβι του Γρηγόρη στη Βαώνη, στη μεγαλύτερη ελαιοπαραγωγική (σε έκταση) περιοχή στην Ικαρία, πνεύμονα επιβίωσης των καριωτών σε δυσκολότερες οικονομικά εποχές και περιόδους κατοχής. Είμαι από τους τυχερούς που έφαγα καπίρα από το ζυμωτό ψωμί της Στέλλιας, φουρνιστή, στο καζάνι** που ‘έπλενε’ το λάδι. Είμαι από τους τυχερούς που είδε να αποστραγγίζεται ο πολτός σε λάδι, με την παραδοσιακή μέθοδο των  ‘πετσετών’.

Είμαι και από τους τυχερούς που πλήρωσε με υπερηφάνεια αυτόν τον φόρο αλληλεγγύης!

Τότε που έπρεπε. Και εκεί που χρειάζονταν.

Νικόλας Κουντούπης
paraxrantos@gmail.com

*ξάι στην ηπειρωτική Ελλάδα
**καζάνι λέν οι ‘λιοτριβιάρηδες’ όλο το σύστημα με τον ξυλόφουρνο που ζεσταίνει το λάδι για το ‘πλύσιμό’ του.

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις του Νικόλα Κουντούπη.