Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας ήταν στρατιωτικός γιατρός και λογοτέχνης. Ταξίδευε ανά την Ελλάδα, γνωρίζοντας ανθρώπους, τόπους και παραδόσεις. Κι ύστερα έγραφε διηγήματα και μυθιστορήματα, της στεριάς και της «πλώρης», αποδίδοντας τον πλούτο του υλικού του και της ψυχής του, με λόγο απλό και κατανοητό.

Στο διήγημά του : «Ημέραι της Γριάς», εξιστορεί το πάθημα μιας γριάς  και του κοπαδιού της που αψήφησε τον Μάρτη, αντιμετωπίζοντας έτσι τη συντριβή, τη δική της και των κατσικιών της, εξαιτίας μιας τρομερής θεομηνίας που προκάλεσε ο θιγμένος μήνας με τη βοήθεια ενός «δανείου» από τον Φλεβάρη. Πολύ οικεία η ιστορία για εμάς τους Ικαριώτες . Λέτε να πέρασε και από την Ικαρία ο Καρκαβίτσας; Μήπως συνάντησε την προγιαγιά, την Αρχοντού, και του ΄πε την ιστορία της πετρωμένης Γριάς; Μάλλον όχι. Σε κάποιο άλλο μέρος – γιατί υπάρχει αρκετά συχνά στον λαογραφικό μας θησαυρό- θα γνώρισε αυτήν την ελληνική παράδοση και τη διέσωσε τόσο γοητευτικά!

Όμως, ας δούμε και τη δική μας παραλλαγή. Μια φορά κι έναν καιρό στο νότιο τμήμα του νησιού, πάνω από το χωριό Ξυλοσύρτης, στο οροπέδιο της Κάμπας, από την εκκλησία της Παναγιάς στην πλευρά την αντικρινή, ζούσε μια γριά, μόνη, αυτή και τα κατσίκιά της. Μόνη να τα βοσκήσει, μόνη να τ΄αρμέξει, να τα κουρέψει, να τα γνοιαστεί. Κι εκείνα να της δώσουν γάλα, τυρί, κρέας, μαλλί, να πουλήσει, να πορευτεί... Κι όλα πήγαιναν καλά μέχρι τη χρονιά που συνέβη το κακό. Ο βαρύς χειμώνας είχε ξεπεραστεί, ο Μάρτης αποχωρούσε χωρίς απρόοπτα και τότε ήταν που η Γριά δε συγκρατούσε τη χαρά της απ΄ τα μπερεκέτια της,  μόν΄ τραγουδούσε: «Στην πομπή σου Μάρτη μου, δέκα αμπάδια κούρεψα και δέκα μονοκέρια!».

Τι το ήθελε; Τ ΄άκουσε ο Μάρτης, έγινε πυρ και μανία! Έπρεπε αυτή η αναιδέστατη που δεν τον ψηφούσε, να πάρει ένα «μάθημα» για την αλαζονεία της... Έλα , όμως,  που τότε ο Μάρτης είχε 28 ημέρες και ο Φεβρουάριος 31. Παίρνει,  λοιπόν, από κοντά τον Φλεβάρη και πες  πες τον έπεισε να του δανείσει τρεις ημέρες, για να προλάβει να αναταράξει τη φύση . Έτσι κι έγινε, χωρίς ο Φλεβάρης να καταλάβει ότι θα ήταν  «δανεικές κι αγύριστες» από τούδε και στο εξής οι ημέρες του.

Τέτοιο βουητό, τέτοια αντάρα, τέτοια νεροποντή, τέτοια καταστροφή είχε χρόνια να δει το βουνό... Μαύρισε η πλάση, ξεριζώνονταν οι βράχοι, πλημμύρισε ο τόπος. Πάει η καλύβα της Γριάς , πάνε και τα κατσικάκια. Πνίγηκαν όλα, άσπρα και μαύρα, με κέρατα και χωρίς. Αλλά και η ίδια δεν είχε καλύτερη τύχη. Η καψερή, αφού είδε πρώτα όλες τις ψυχές από το βιός της να χάνονται, παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά, καταπληγωμένη σε  χαράδρες και σε ρουμάνια, για να καταλήξει,  άψυχη πια, να πετρώσει στη θάλασσα ανατολικά του χωριού, εκεί στον Κακοπέρατο. Από τότε στέκει εκεί . Είναι «η Γριά του Κακοπέρατου». Μύθος, παράδοση, γλυπτό της φύσης:  θωρεί το πέλαγος, αδύναμη μπροστά στον Μάρτη, αγέρωχη κι επιβλητική στο νησί της.

Αυτή είναι η δική μας χειμωνιάτικη διήγηση. Τη λέμε, όμως, και το καλοκαίρι που είμαστε πολλοί. Και τη ζούμε κιόλας βιωματικά. Ελάτε κι εσείς. Από την περιοχή:  «Στης γριάς τις αίγες», στο βουνό, εκεί με τις άσπρες και μαύρες πέτρες, όπως τα άμοιρα κατσικάκια, θα ξεκινήσουμε και θα κατηφορίσουμε στον Ξυλοσύρτη. Από τη γειτονιά του Πέρα Κάμπου, θα κατευθυνθούμε με προσοχή στο «Αθάνατο Νερό», για να έχουμε κι αυτήν την εμπειρία, της πόσης και της ίασης. Από εκεί θα την ατενίσουμε κι ύστερα με βάρκα θα την προσεγγίσουμε. Αισθάνεται πάντα την παρουσία μας  η Γριά του Κακοπέρατου! Κι αν σας φανεί σαν μάνα που πονά για τον αδικοχαμένο στο πέλαγος γιο της ή σαν «Νεράιδα του Γιαλού», όπως τη σμίλεψε και τη χρωμάτισε ο γλύπτης Νίκος Ίκαρης, στη δεκαετία του ΄50, είναι γιατί υπάρχουν κι άλλες εκδοχές κι άλλες διαστάσεις. Τόσες όσες πλάθει η φαντασία μας, τόσες όσες πλουταίνουν την παράδοση!

Βάνα Τσαμπή
vana.tsampi@yahoo.gr

Σημείωση 1η : Το διήγημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα : «Ημέραι της Γριάς» δημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες, τον Μάη του 1886, στο περιοδικό «Εβδομάς». (Wikipedia)
Σημείωση 2η : Αμπάδι είναι το κατσικάκι χωρίς κέρατα , ενώ μονοκέρι είναι αυτό με μικρό κόρνο, όπως μου εξήγησε η θεία Φιφή .

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις της Βάνας Τσαμπή.