Της Βανας Τσαμπη*

Κάποτε ένας ριψοκίνδυνος νέος δραπέτευσε από τα δεσμά του Κρητικού δεσπότη, Μίνωα, και πέταξε με φτερά, κολλημένα με κερί, ψηλά στον ήλιο. Και το κερί έλιωσε και το παλικάρι πνίγηκε στο πέλαγος, στη Βαώνη. Κι ο βαριόμοιρος πατέρας, ο Δαίδαλος, το έθαψε στο κοντινό νησί, τη Δολίχη (μακρόστενη), την Ιχθυόεσσα, πάντα Ανεμόεσσα, του Ανατολικού Αιγαίου, από τότε Ικαρία και το περιλάλητο από τον Ομηρο πέλαγος, Ικάριο:

«Κι η συντυχιά (των στρατιωτών) κουνήθηκε (για τα καράβια)/ σαν κύματα μεγάλα μες στο Νικάριο πέλαγος, όταν ξεσπάει σιρόκος/ ή όταν νοτιά απ’ τα σύγνεφα του Δία και το δέρνει» (Ομήρου Ιλιάδα, Β 144-146, μετάφραση Πάλλη).

Θάλασσα νάμα
Στο καλοκαιρινό μας ταξίδι, η θάλασσα «γράφει». Να, και το γνώριμο σινιάλο του φάρου στον κάβο Πάπα! Απόκρημνες, βραχώδεις ακτές. Απογοήτευση…; Οχι ! Πλανεύτρα η λαλιά του βιολιού και της τσαμπουνοφυλάκας (όργανο από δέρματα ζώων). Ορθιοι, χέρια στους ώμους, ελεύθερη διάθεση, και ας σύρουμε τον κύκλιο χορό, τον καριώτικο!

Με τον «περαμερίτικο» καριώτικο, της νότιας πλευράς, πιάσαμε λιμάνι. Αγιος Κήρυκος, η πρωτεύουσα, με τα καπετανόσπιτα και τα σοκάκια. Τραταρίσματα στην πλατεία με καϊσί (βερίκοκο) ή βύσσινο, λουκούμια, χορταρόπιτα, τυρί καθούρα και μέλι θυμαρίσιο και για ξεδίψασμα ντόπια αναψυκτικά. Βόλτα στον μόλο με το μνημείο του Ικάρου, του γλύπτη Ικαρη, τουρνουά σκακιού ή ανηφόρισμα κατά το παλιό Γυμνάσιο, νησιώτικο νεοκλασικό, χορηγία της Ικαριακής Αδελφότητας της Αμερικής, που σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο. Το βράδυ, ταινία στο σινέ Ικαρο «μ’ αγιόκλημα και γιασεμιά». Και, βέβαια, πανηγύρι, της Αγίας Μαρίνας, στις 17 Ιουλίου, για να τιμούμε τους Καριώτες που το 1912 αποτίναξαν «την πικρή του (Τούρκου) βαρβάρου σκλαβιά» και κήρυξαν την αυτονομία τους μέχρι τις 4 Νοεμβρίου του 1912 και την ενσωμάτωση του νησιού στην Ελλάδα.

Δυτικά του Αγίου ο Ξυλοσύρτης: «αθάνατο νερό» για μακροζωία, κήποι δροσάτοι και θάλασσα νάμα. Στο μικρό οροπέδιο της Κάμπας, παραδοσιακό πανηγύρι, τον Δεκαπενταύγουστο με πρόθεση, ζωμό και κρέας βραστό, από κατσίκι «ρασκό» («ομηρικό ορεσκώος =ορεσίβιος), ελευθέρας βοσκής και πράμνειο οίνο σαν κι αυτόν που κέρασε τους πολεμιστές της Ιλιάδας «η γυνή θεία», στην ανάπαυλα της μάχης. Το μαύρο φωκιανό σταφύλι και το άσπρο μπεγλέρι υπερισχύουν και, εδώ, οι οινοπαραγωγοί εμπιστεύονται την παράδοση στη ζύμωσή τους. Αγάλλεται ο θεός Διόνυσος, από τη σπηλιά του στο Ιερό, που η λατρεία του βρήκε εύφορο έδαφος στη Νικαριά. Χρυσόστομος με τη «μάνα του νερού», βουνίσια επιλογή. Στον Μαγγανίτη, φτάνουμε μέσα από τούνελ και τραγουδάμε την πανσέληνο του Αυγούστου, ενώ μετά από ένα ζόρικο καταβασίδι ανακαλύπτουμε τις Σεϋχέλλες με τα γαλαζοπράσινα νερά!

Ανατολικά του Αγίου τα Θέρμα, με τις ραδιούχες λουτροπηγές και τα θεραπευτικά νερά, ο Φάρος, το χωριό του αεροδρομίου, με τα ταβερνεία «παρά θιν’ αλός» και ο ελληνιστικός πύργος του Δρακάνου, αρχαιόθεν πύργος και σκοπιά μαζί στο Αιγαίο, μέσα σε χαλάσματα Ακρόπολης του 5ου αι., τότε που η Ικαρία πλήρωνε τακτικά τον φόρο της ως μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Βουτιά στην τροπική παραλία με τους κέδρους, κάτω από τον Αϊ-Γιώργη της φράγκικης κατοχής.

Κι απ’ τον γιαλό πάμε με τον «τσαμούρικο», τον μάγκικο καριώτικο, στην οροσειρά του Πράμνου, στον Αθέρα, και κοντά στα Κοσοίκια: «Ακούσατε να σας ειπώ του Κοσκινά τη ρίμα, που ήταν κάστρο φοβερό, παντού εξακουσμένο», βυζαντινό του 10ου αι., με τον Αγιο Γεώργιο τον Δοργανά και με γενναίους υπερασπιστές, έτσι που μόνο από προδοσία έπεσε στα χέρια του τρομερού Γενουάτη πειρατή Καφείρου, στα 1200 και 83;

Με τη «συμπεθέρα», τον παλιό καριώτικο και τα χέρια σταυρωτά, τραβάμε για τα πειρατόσπιτα της Λαγκάδας, τις πέτρινες κατοικίες στις ψηλές κορφές με στέγες από πλάκες σχιστόλιθου, χωρίς παράθυρα, με μικρή πόρτα, ανεφάντη (φωταγωγό) στην οροφή, κρυμμένες από τους άρπαγες επιδρομείς, λόγω της πυκνής βλάστησης και του ψηλού αυλότοιχου, με το εφοδιασμένο με προμήθειες χωστοκέλι (υπόγεια κρυψώνα).

«Ούλοι μαζί»
Στην Παναγία του Μουντέ, τιμάμε σε πολιτικό μνημόσυνο αυτούς που, στα χρόνια της θύελλας του εμφυλίου, οι Καριώτες «ούλοι μαζί» δέχτηκαν και προστάτεψαν κι εκείνοι ανταπέδωσαν με έργα και τεχνογνωσία!

Ούλοι μαζί και σήμερα οι ντόπιοι απέναντι στα προβλήματα της συγκοινωνίας, του οδικού δικτύου, του νοσοκομείου, της διαχείρισης των ενεργειακών πόρων και αποβλήτων του νησιού.«Ραχιώτικος» καριώτικος και να ’μαστε βόρεια, στην πλατεία του Χριστού, την «Ελβετία» της Ικαρίας, με τα πεύκα, τις καρυδιές και τις καστανιές, τη χαλαρή σχέση με το ρολόι και τα ανοιχτά μέχρι αργά το βράδυ μαγαζιά!

Στην Πηγή, το λείψανο της οσίας Θεοχτίστης βρίσκεται σε σπηλιά κάτω από κροκαλωτό βράχο. Στον Εύδηλο, το δεύτερο αλλά πιο κομβικό λιμάνι, χαιρόμαστε την αμφιθεατρικότητα της θέας και την αρχιτεκτονική των σπιτιών. Στον Κάμπο, την Οινόη της διονυσιακής λατρείας, το βυζαντινό «Παλάτι» και η Αγία Ειρήνη με μέλη αρχαίου ναού. «Χαβάη» θάλασσα πλατιά στο Γιαλισκάρι και το Λιβάδι, φοινίκια και παγωτό γιαούρτι στον Αρμενιστή. Νας και προσκύνημα στην Αρτεμη Ταυροπόλο, δυναμική Καριωτίνα κι αυτή, που μας χάρισε «εύπλοια», όπως παλιά στους ευλαβείς ναυτικούς. Ηλιοβασίλεμα ή ανάβαση στο φαράγγι του ποταμού Χάλαρη (Νας-Ράχες) και βουτιά στις καταπράσινες λίμνες των νερών του. Και το ταξίδι δεν έχει τελειωμό… Πέτρα, αγέρας, κύμα, ζεύκι (γλέντι) η Νικαριά! Καλώς να ορίσετε, φίλοι, για τη δική σας διαδρομή, τη δική σας μέθεξη !

* Η κ. Βάνα Τσαμπή είναι καθηγήτρια φιλόλογος.

kathimerini.gr