Όλες οι έρευνες και μελέτες των τελευταίων ετών για το φαινόμενο της μακροζωίας  στην Ικαρία και ιδιαίτερα η γνωστή επιδημιολογική  μελέτη του Πανεπιστημίου Αθηνών  που έγινε το 2009 από ομάδα  επιστημόνων με επικεφαλής τον καθηγητή της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου κ. Χριστόδουλο Στεφανάδη, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το μυστικό της είναι κυρίως αποτέλεσμα  ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής των ικαρίων.

Το γεγονός αυτό και ιδιαίτερα η είσοδος Ικαρίας στο club των πέντε blue zones μακροβιότητας όλης της υφηλίου, έγινε αντικείμενο, ενός χωρίς προηγούμενο δημοσιογραφικού και ερευνητικού ενδιαφέροντος για το νησί,  που απασχολεί τα τελευταία χρόνια επιστημονικά περιοδικά, μεγάλες εφημερίδες καθώς και γνωστούς  τηλεοπτικούς σταθμούς και ειδησεογραφικά  πρακτορεία  σε όλο το κόσμο. Διευκρινίζεται ότι μπλέ ζώνη (blue zone) έχει καθιερωθεί να ονομάζεται μια περιοχή με μεγάλο αριθμό αιωνόβιων ανθρώπων (άνω των 90 ετών) και σε αυτό η Ικαρία κερδίζει παγκόσμιο πρωτάθλημα.

Αναμφισβήτητα, η τεράστια αυτή δημοσιότητα και φήμη, σε ότι αφορά αυτό το παγκόσμιας εμβέλειας χαρακτηριστικό γνώρισμα  του νησιού, είναι επόμενο να δημιουργεί πολλές θετικές σκέψεις και μεγάλες προσδοκίες  αναφορικά  με τις διαφαινόμενες μελλοντικές προοπτικές της Ικαρίας.

Οι προοπτικές αυτές φαίνεται ότι είναι πραγματοποιήσιμες στη βάση, όμως,  της υλοποίησης ενός μακροπρόθεσμού στρατηγικού σχεδιασμού που μπορεί να έχει σοβαρές αναπτυξιακές προεκτάσεις στο προβλεπτό μέλλον με την εφαρμογή των πλέον εξελιγμένων και καινοτόμων θεματικών μορφών τουρισμού με επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην «υγιεινή διαμονή» στο νησί της Ικαρίας και στη μέθεξη, συνταξιούχων κυρίως, φίλων του νησιού (ελλήνων και ξένων) στον  ιδιαίτερο (και σύγχρονο) τρόπο ζωής των ικαρίων.

Στο πλαίσιο αυτών των σχεδιασμών προέχει η σε βάθος διεθνής αναγνώριση της Ικαρίας ως νησιού του «ευζήν» και της «μακροζωίας» και το μοναδικό αυτό χαρακτηριστικό στοιχείο να αποτελέσει ισχυρό λόγο για προσέλκυση ανθρώπων υψηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου για ημιμόνιμη η/και μόνιμη εγκατάσταση στην Ικαρία.

Η υλοποίηση σε βάθος χρόνου ενός τόσο φιλόδοξου σχεδίου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτείται σοβαρή αντιμετώπιση στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του όλου εγχειρήματος, με εμμονή στο στόχο και κυρίως με την αμέριστη υποστήριξη της πολιτείας καθώς και όλων των κατοίκων του νησιού αλλά και των ικαρίων της διασποράς. Η υποστήριξη των Ικαρίων θεωρείται δεδομένη λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό αίσθημα φιλοξενίας που τους διακρίνει (και αυτό έχει αποδειχθεί ιστορικά και κατά το πρόσφατο παρελθόν) καθώς και το γνωστό  επικοινωνιακό χάρισμα που περίτρανα τους χαρακτηρίζει.   

Στο  πλαίσιο υλοποίησης των διαδοχικών φάσεων της όλης αναπτυξιακής προσπάθειας προτείνονται, όχι περιοριστικά, τα παρακάτω βήματα:

1. Σχεδιασμός και υλοποίηση σειράς συνεδρίων και άλλων προωθητικών ενεργειών στην Ελλάδα και σε Διεθνή Φόρα για το σκοπό της παρουσίασης των αποτελεσμάτων των μελετών που έχουν γίνει ή/και νεώτερων ερευνών για το παράδοξο της υπέρμετρης και μάλιστα ποιοτικής μακροζωίας στην Ικαρία σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου.

2. Ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών από το Δήμο Ικαρίας σε συνεργασία  με ερευνητικούς και επιστημονικούς φορείς, αρμόδια υπουργεία και ελληνικά ερευνητικά ινστιτούτα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάδειξη του μοναδικού αυτού πλεονεκτήματος της Ικαρίας. Ο κυρίαρχος στόχος όλων αυτών των προσπαθειών θα πρέπει να είναι η διεθνής αναγνώριση και ως εκ τούτου  η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της Ικαρίας ως περιοχής ιδιαίτερου τρόπου (ποιοτικής) ζωής που εξασφαλίζει  ψυχική ηρεμία  και  ποιότητα ζωής  που συμβάλλουν στην μακροβιότητα των κατοίκων της.

3. Για το σκοπό μιας περισσότερο αποτελεσματικής υλοποίησης των παραπάνω ή και άλλων δράσεων κρίνεται σκόπιμο να αναζητηθεί η συνδρομή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο ενός συμβατού με το θέμα Ευρωπαϊκού Προγράμματος. Προς την κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να αναληφθούν σχετικές πρωτοβουλίες π.χ από το Κέντρο Επιχείρησης και Καινοτομίας Αττικής «BIC of  Attika» (που ως μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου των BICs διαθέτει μεγάλη εμπειρία στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση Ευρωπαϊκών Έργων) σε συνεργασία  με το Δήμο Ικαρίας και άλλους αναπτυξιακούς φορείς από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης σημαντική θα ήταν η επέκταση των δράσεων του εν λόγω ευρωπαϊκού έργου στη δικτύωση των πέντε blue zones που αποτελούν το club της μακροζωίας σε όλο τον κόσμο (Ικαρία - Ελλάδα, Σαρδηνία – Ιταλία,  Οκινάουα – Ιαπωνία, Λόμα Λίντα Καλιφόρνια-ΗΠΑ, Χερσόνησος της Νικαάουα - Κόστα Ρίκα) με προφανείς, από κάθε άποψη, αναπτυξιακές, κοινοτικές και διακρατικές συνεργασίες.

4. Εκπόνηση στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού για την αξιοποίηση των παραπάνω χαρακτηριστικών στοιχείων της Ικαρίας σε ότι αφορά τον τρόπο οργάνωσης και πλήρους αξιοποίησής τους αλλά και κυρίως για το σχεδιασμό των προϊόντων και υπηρεσιών που θα μπορούσαν  να παρέχονται προς την κατεύθυνση της υποδοχής και εξυπηρέτησης των φίλων του ικαριακού παραδοσιακού  τρόπου ζωής. Με τον τρόπο αυτό τίθενται οι βάσεις για την ανάπτυξη ενός μοναδικού στο κόσμο ιδιότυπου θεματικού τουρισμού με πολλαπλά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη όχι μόνον για την Ικαρία και την Ελλάδα αλλά και για την Ε.Ε η οποία, ήδη, διαθέτει τις δύο από τις πέντε blue zones (Ικαρία και Σαρδηνία) στον κόσμο.

5. Αναμενόμενες θετικές επιπτώσεις τουλάχιστον για την  τοπική αγορά της Ικαρίας από τη σταδιακή αξιοποίηση του προαναφερθέντος μοναδικού συγκριτικού πλεονεκτήματος του νησιού.

Ενδεικτικά :
(1) Ζήτηση σε όλα τα χωριά και οικισμούς της Ικαρίας παλαιών παραδοσιακών σπιτιών για αγορά και ανακαίνιση, μαζί με τον περιβάλλοντα (κατά προτίμηση αγροτικό) χώρο. Υπάρχει τεράστιο απόθεμα μη χρησιμοποιούμενων παλαιών παραδοσιακών κατοικιών στο νησί.

(2) Ζήτηση ανακαινισμένων παραδοσιακών κατοικιών για μεσοπρόθεσμη ή μακροχρόνια μίσθωση.

(3) Ζήτηση προς αγορά χώρων για οικοδόμηση κατοικιών σύμφωνα με το παραδοσιακό πολεοδομικό σύστημα της Ικαρίας

(4) Ζήτηση δωματίων σε «ζωντανά» οικογενειακά αγροτόσπιτα της Ικαρίας για συστέγαση και σίτιση φίλων του νησιού με βάση παραδοσιακά αγροτικά προϊόντα και παραδοσιακές ικαριακές συνταγές.

(5) Τόνωση της ζήτησης υπηρεσιών ξενοδοχειακών καταλυμάτων σε μόνιμη ή περιοδική βάση σε όλη τη διάρκεια του έτους (περιθώρια για σημαντική επιμήκυνση της μέχρι σήμερα μικρής διάρκειας της τουριστικής περιόδου στην Ικαρία και στην ευρύτερη νησιώτικη περιοχή).

(6) Αυξημένη ζήτηση λουτροθεραπευτικών  και  συναφών υπηρεσιών και μάλιστα από πελατειακό κοινό, κατά κανόνα, υψηλού εισοδηματικού επιπέδου.

(7) Ζήτηση ικαριακών προϊόντων φυτικής και ζωϊκής προέλευσης καθώς και παραδοσιακών κρασιών, ποτών και εμφιαλωμένου πόσιμου νερού. Επίσης αξιοποίηση των βοτάνων που απαντώνται σε πολύ μεγάλη ποικιλία στην ελεύθερη φύση του νησιού.

(8) Αναζήτηση πολιτιστικών δρώμενων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων όλο το χρόνο.

(9) Ανάγκη κάλυψης άλλων δορυφορικών υπηρεσιών και δραστηριοτήτων.

6. Ανάγκη σταδιακής εκπλήρωσης των παρακάτω προϋποθέσεων που  συμβάλλουν στη διασφάλιση μεγαλύτερου βαθμού επιτυχίας σε ότι αφορά την επίτευξη των στόχων του όλου εγχειρήματος:  

(1) Παραμονή του Νοσοκομείου Ικαρίας (Άγιος Κήρυκος) ως Αυτόνομου Νοσηλευτικού Ιδρύματος και σημαντική αναβάθμιση των διαγνωστικών και ιατρικών υπηρεσιών του.

(2) Ενίσχυση των υποδομών και των νοσηλευτικών δυνατοτήτων των υφιστάμενων κέντρων και σταθμών υγείας Ευδήλου και Ραχών Ικαρίας και παρουσία ιατρών στα μεγάλα χωριά που βρίσκονται μακριά από τα άνω ιατρικά κέντρα (π.χ  Καρκινάγρι κ.α).

(3) Καθιέρωση ισχυρών οικονομικών κινήτρων για επενδύσεις στην Ικαρία που αφορούν το σύνολο των παραγωγικών τομέων (κυρίως πρωτογενής και τριτογενής) με ιδιαίτερη μέριμνα για τη στήριξη έργων ανακαίνισης και ανέγερσης νέων παραδοσιακών κατοικιών και εν γένει τουριστικών καταλυμάτων ικαριακής αρχιτεκτονικής.

(4) Σημαντική βελτίωση των λιμενικών, οδικών και λοιπών υποδομών του νησιού.

(5) Προστασία και βελτίωση των εσωτερικών κοινόχρηστων  υποδομών (πεζόδρομων κλπ) των παραδοσιακών τουριστικών  περιοχών και οικισμών του νησιού. Ιδιαίτερα δε η κατασκευή των κατάλληλων  οδικών έργων απρόσκοπτης προσπέλασης από τα οικιστικά κέντρα αυτών (π.χ άμεση προτεραιότητα στην οδική παράκαμψη του Αρμενιστή και του Ευδήλου, αντιμετώπιση της άναρχης δόμησης στην περιοχή Φάρου, προστασία της ακτογραμμής Θέρμων – Φάρου από τις συνεχείς αυθαιρεσίες καταπάτησης, περίφραξης και καταστροφής της παράλιας αυτής ζώνης που προσφέρεται για τη δημιουργία βασικού πόλου για ορθολογική τουριστική ανάπτυξη της νότιας πλευράς του νησιού κ.α ). 

(6) Μελέτη – σχεδιασμός και υποβολή για έγκριση στη νέα προγραμματική περίοδο (2014 -2020) του οδικού τούνελ που θα συνδέει απ΄ ευθείας το βόρειο και το νότιο τμήμα του νησιού (Βλ. Περιοδικό Εταιρείας Ικαριακών Μελετών, Φύλλο 12, Ιούνιος 2010 – Προμελέτη/Πρόταση Πολιτικού Μηχανικού κ. Κωνσταντίνου Ρόζου και κ. Δημητρίου Ρόζου Καθηγητή Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων – Μεταλλουργών του ΕΜΠ).

(7) Αξιοποίηση των Ιαματικών Πηγών της Ικαρίας με σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (βλ. Κωνσταντίνος Γαγλίας στο ikariamag.gr)

(8) Δραστική προστασία του φυσικού (π.χ δάσος Ράντη, Φαράγγι Χάλαρη, αντιμετώπιση αυθαίρετης και καταστροφικής ελεύθερης βόσκησης κ.α) και οικιστικού  περιβάλλοντος του νησιού. Επίσης άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος των απορριμμάτων και της ανάγκης εγκατάστασης σύγχρονων συστημάτων βιολογικού καθαρισμού λημμάτων (ή τεχνική βελτίωση υφιστάμενων) στους βασικούς παραλιακούς οικισμούς του νησιού.

(9) Μεγαλύτερη συχνότητα και ποιοτική αναβάθμιση ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών με τον Πειραιά και τα νησιά της ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου. Επίσης, διερεύνηση, σε συνεργασία με αναπτυξιακούς φορείς άλλων νησιών του Αιγαίου, της δυνατότητας απόπλου πλοίων των εν λόγω γραμμών από το λιμάνι του Λαυρίου για το σκοπό της συντόμευσης του χρόνου διάρκειας του θαλάσσιου ταξιδιού από και προς τα νησιά κυρίως του ΒΑ Αιγαίου. Η εκδοχή αυτή λόγω π.χ ελαχιστοποίησης κατά 2-3 ώρες της διάρκειας του ταξιδιού προς την Ικαρία προσφέρεται και για τη διαμόρφωση του κόστους των εισιτηρίων σε χαμηλότερα επίπεδα  λόγω εξοικονόμησης χρόνου και καυσίμου για τα πλοία  που θα εξυπηρετούν την εν λόγω γραμμή.

(10) Υλοποίηση των προ - εγκεκριμένων καταδυτικών πάρκων από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου ως αναπτυξιακού έργου  εξαιρετικής  σημασίας  (θεματικός τουρισμός) για τα νησιά Ικαρία και Φούρνοι (βλ. περισσότερα στο ikariamag.gr).

(11) Υποστήριξη του περιπατητικού και αναρριχητικού τουρισμού που ήδη βρίσκεται στα πρώτα βήματα ανάπτυξής του ((βλ. περισσότερα στο ikariamag.gr).

(12) Ενίσχυση των  πολιτιστικών εκδηλώσεων στην Ικαρία και των κάθε μορφής συλλογικών, καλλιτεχνικών και λοιπών πρωτοβουλιών που ενισχύουν και προάγουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, το ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα, τα ήθη και τα έθιμα  των ικαρίων.

(13) Ενίσχυση της θεατρικής παρουσίας στο νησί όλο το χρόνο και η δημιουργία των αναγκαίων υποδομών όπως είναι η ανέγερση κλειστού θεάτρου καθώς και η κατασκευή δικτύου ανοικτών υπαίθριων θεάτρων σε κατάλληλους χώρους στα κύρια γεωγραφικά διαμερίσματα του νησιού. Όλα αυτά θα πρέπει να τύχουν του άμεσου ενδιαφέροντος των αρμόδιων αναπτυξιακών και πολιτιστικών φορέων.

Συμπερασματικά,
Όσα προαναφέρθηκαν, δεν αποτελούν απλά ένα «όραμα» για την Ικαρία, το νησί του «ευζήν».   Είναι μια πραγματικότητα σε ότι αφορά τις διαφαινόμενες δυνατότητες αξιοποίησης ενός πολλά υποσχόμενου εναλλακτικού τουρισμού σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του χρόνου.

Είναι μεγάλη πρόκληση για την Ικαρία και την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου το γεγονός ότι το «ευλογημένο» αυτό νησί  ανήκει στο club των πέντε blue zones σε όλο τον κόσμο και μάλιστα καμαρώνει στην πρώτη θέση της εν λόγω ομάδας.

Κατά την άποψή μας είναι θέμα χρόνου η ανάληψη και εκκίνηση των πρωτοβουλιών εκείνων που αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν το νησί  σε μια άνευ προηγουμένου διαχρονική ανάπτυξη με επίκεντρο το σύνολο των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Ικαρίας, τα οποία έχουν, ήδη, αναδειχθεί σε όλο τον κόσμο και μάλιστα με μηδαμινό  κόστος.

Όμως, εκείνο που προέχει είναι η σωστή και ορθολογική αντιμετώπιση της αναπτυξιακής αυτής προοπτικής (μακριά από λάθη και παραλείψεις του παρελθόντος) με σοβαρότητα και συνέπεια από όλους τους ενδιαφερόμενους (και συνεργαζόμενους) αναπτυξιακούς φορείς (Δήμος, Περιφερειακή και Κεντρική Διοίκηση, επιχειρηματική κοινότητα, πολίτες της Ικαρίας).

Κωνσταντίνος Γαγλίας,
Οικονομολόγος – Μελετητής
Γενικός Διευθυντής
BIC OF ATTIKA