Από τα μέσα του Νοέμβρη έχει ξεκινήσει σε όλο το νησί η συγκομιδή της ελιάς. Οι λίγες και καθυστερημένες βροχοπτώσεις δε βοήθησαν ώστε να ολοκληρωθεί το δεύτερο στάδιο ελαιοποίησης στον καρπό. Οι ελιές δε «φούσκωσαν» κι έτσι σε ορισμένες περιοχές, ειδικά οι κρητικές, είναι λίγο μεγαλύτερες από στραγάλι, η φλούδα πάνω στο κουκούτσι. Η απόδοση έχει πέσει στα 2 κιλά λαδιού στο κιλό (2 τενεκέδες) καρπού.

Παρόλα αυτά όλοι οι Καριώτες, οικογένειες ολόκληρες, περνούν τις μέρες τους στα χωράφια. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε χρόνο τέτοια περίοδο στα κέντρα των πρώην δήμων (Άγιος, Εύδηλος και Χριστός) η εμπορική δραστηριότητα καταγράφει μεγάλη μείωση. Όσοι απογυρίζονται κουρασμένοι, νυχτωμένα πια, στο σπίτι δεν έχουν διάθεση για ψώνια, πέρα από τα αναγκαία.

Το μάζεμα της ελιάς είναι μια πολύ κουραστική διαδικασία. Είναι μια δουλειά που επιβαρύνει το κόστος του λαδιού από 50% ως 70% και είναι εκείνη που διαμορφώνει την τελική του τιμή. Στη Νικαριά αυτή η δουλειά είναι ακόμη δυσκολότερη εξαιτίας του ανάγλυφου του εδάφους αλλά και της κατακερματισμένης ιδιοκτησίας. Να στρωθούν οι πάνες ή τα δίχτυα στα πέντε κατηφορικά πεζούλια του κτήματος, μετά να μαζευτούν να φορτωθούν για να απλωθούν εκ νέου σε κάποιο άλλο, απομακρυσμένο χωράφι.

Η προσπάθεια τελικά δεν αποφέρει οικονομικό όφελος ακόμη και σ’ εκείνους που πουλούν μερικές εκατοντάδες κιλά λάδι. Ευτυχώς όμως επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Λίγο η συνήθεια και η παράδοση, λίγο η αγάπη για τη γη και λίγο το χρυσό χρώμα του χυμού που τρέχει από την κάνουλα, στο λιοτρίβι, δίνουν σ’ όλους το κουράγιο να υπομένουν τα παγωμένα δάχτυλα, την πιασμένη μέση και τα πονεμένα γόνατα.

Ως άριστο στάδιο ωρίμανσης, άρα και συγκομιδής, θεωρείται η αρχή της αλλαγής του χρώματος του ελαιοκάρπου από πράσινο - κίτρινο σε μελανό - ιώδες. Αν η συγκομιδή γίνει πολύ γρήγορα ή αν έχουμε καθυστέρηση, ιδιαίτερα σε περιοχές με θερμό κλίμα σαν το δικό μας, τότε η ποιότητα δεν είναι καλή. Η ιδανική ωρίμανση δε συμπίπτει χρονικά για όλο τον καρπό, ακόμα και του ίδιου του δέντρου. Η διαφορά είναι πιο αισθητή στους καρπούς διαφορετικών δέντρων. Είναι μάλλον απίθανο να μπορέσει κάποιος στο νησί να μαζέψει τις ελιές με το συγκεκριμένο τρόπο οπότε και το προϊόν δεν είναι το καλύτερο δυνατόν. Αυτό που το κάνει καλό είναι ότι η ως τώρα παραδοσιακή καλλιέργεια έχει αφήσει αγνή την καριώτικη γη που δεν έχει επιβαρυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες από φυτοφάρμακα και λιπάσματα.

Μεγάλη πληγή για το περιβάλλον και δυσεπίλυτο πρόβλημα είναι η διαχείριση των αποβλήτων στα ελαιοτριβεία. Η συνήθης πρακτική που εφαρμόζεται είναι να χύνονται σε ανοιχτούς λάκκους στο έδαφος, καταλήγοντας έτσι στον υδροφόρο ορίζοντα, είτε στα ρέματα που καταλήγουν στη θάλασσα ή ακόμα και απευθείας σ’ αυτήν προκαλώντας τεράστια προβλήματα στο οικοσύστημα. Από τους 2 εκατ. τόνους αποβλήτων που παράγουν τα περίπου 3.000 ελαιοτριβεία της χώρας, το 90% ρυπαίνει το υδάτινο περιβάλλον και το έδαφος. Το οργανικό φορτίο των αποβλήτων των ελαιουργείων είναι περίπου 100 φορές υψηλότερο από το αντίστοιχο των αστικών λυμάτων!

Είναι χαρακτηριστικό ότι για κάθε κιλό λαδιού παράγονται κατά μέσον όρο 6 κιλά υγρών αποβλήτων. Η σύστασή τους, σε συνάρτηση με τις  πολυφαινόλες που περιέχουν (η παρουσία τους στο ελαιόλαδο είναι ευεργετική για την υγεία), μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα ευτροφισμού κυρίως σε κλειστούς θαλάσσιους κόλπους, λίμνες και άλλους ευαίσθητους υδάτινους αποδέκτες. Από το σύνολο των ελληνικών ελαιουργείων το 58% διαθέτει τα απόβλητα σε χείμαρρους,

Για όλους αυτούς τους λόγους τα λιοτρίβια είναι πλέον υποχρεωμένα να εγκαταστήσουν βιολογικό καθαρισμό. Οι ιδιοκτήτες των μικρών ελαιοτριβείων βρίσκονται σε απόγνωση γιατί επιβαρύνονται με ένα κόστος δυσανάλογο της παραγωγής τους. Εφέτος δεν έχουν ανοίξει όλα τα ελαιοτριβεία στην Ικαρία εξαιτίας αυτής της υποχρέωσης. Την τελευταία δεκαετία έπαιρναν διαρκώς παρατάσεις αλλά πλέον αυτό δε συμβαίνει. Από τα 6-7 φυγοκεντρικά ελαιοτριβεία της Ικαρίας, δύο μπόρεσαν να εγκαταστήσουν δεξαμενή λυμάτων. Εκτός από το κόστος, εμπόδιο στέκεται και η εγκατάσταση των μονάδων μέσα στους οικισμούς. Υπάρχει δηλαδή και πρόβλημα χώρου. Εκτιμούμε ότι είναι ένα μεταβατικό στάδιο χωρίς αυστηρούς περιορισμούς και ότι στο μέλλον θα ζητηθούν πολλά περισσότερα από τους ιδιοκτήτες.

Ακόμα αναζητείται μια φθηνή μέθοδος που θα μετατρέπει τα ελαιουργικά απόβλητα σε νερό και βιοκαύσιμο. Προς στιγμή χάνονται σημαντικοί πόροι από την αξιοποίηση των υποπροϊόντων και για άλλη μια φορά θα πιαστούμε στον ύπνο. Θα επαναληφθεί η ιστορία του σφαγείου που δεν το ήθελε κανένας στο χωριό του αλλά ούτε και μακριά του για να μην επιβαρύνεται με μεταφορικά. Σε λίγο το ελαιοτριβείο θα πρέπει να βγάζει λάδι, κομπόστ ή καύσιμο, πεντακάθαρο νερό και να πληρεί όλες τις (αυστηρές) προδιαγραφές. Αν δεν προλάβουμε τις εξελίξεις θα γκρινιάζουμε πάλι επειδή θα πρέπει να κουβαλάμε τις ελιές στη Σάμο, στους Φούρνους, στην Ισπανία.

ikariamag.gr|από, για και με αφορμή την Ικαριά!
Ακολουθήστε μας σε twitter και Facebook