Μνημείο χαρακτηρίστηκε, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 1β του Ν. 3028/2002, ο Φάρος του Πάπα στο νοτιοδυτικό άκρο της νήσου Ικαρίας (Ν. Σάμου) στη θέση(φ=37° 30,7’Β λ=25° 58,8’Α), Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ιδιοκτησίας Ελληνικού Δημοσίου (Υπηρεσία Φάρων Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού) χωρίς τις μεταγενέστερες προσθήκες (προσθήκη στο φαρόσπιτο και βοηθητικά κτίσματα φούρνος και αποθήκη), που ανακοινώθηκε με την υπουργική απόφαση ΥΠΑΙΘΠΑ/ΓΔΑΜΤΕ/Δ.Ν.Σ.Α.Κ./81063/5205/1063/23-08-2012 και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 289/Α.Α.Π./13-09-2012.

Στην προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς που παρέχεται με τις διατάξεις του νόμου Ν. 3028/2002 άρθρο 6 παρ. 1β υπάγονται τα νεότερα πολιτιστικά αγαθά που είναι προγενέστερα των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών και χαρακτηρίζονται μνημεία λόγω της αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, κοινωνικής, εθνολογικής, λαογραφικής, τεχνικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους. Η προστασία αυτή έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την αναβάθμιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Η απόφαση σχετικά με το κτίριο του Φάρου του Πάπα αναφέρει ότι «αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας ειδικής κατηγορίας κτιρίων, των φάρων, έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στην περιοχή, είναι συνδεδεμένος με τη ναυτική παράδοση της Ελλάδος και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους ναυτικούς αλλά και για τους κατοίκους του νησιού της Ικαρίας». Σχετικά με τον αρχικό μηχανισμό του φάρου αναφέρει ότι «αποτελεί σημαντική τεχνική και επιστημονική μαρτυρία για τα φωτιστικά συστήματα των φάρων στο τέλος του 19ου αιώνα».

Να σημειωθεί ότι κατόπιν αυτού, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση επί του ανωτέρω κτιρίου (επισκευές, συντήρηση, προσθήκη) ή οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα πλησίον αυτού, χωρίς προηγουμένως να ζητηθεί η έγκριση του ΥΠΑΙΘΠΑ δια των αρμοδίων Υπηρεσιών του (Δ/νση Νεώτερης & Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, Δ/νση Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων και Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βορείου Αιγαίου).

Και λίγη ιστορία
Κατασκευάστηκε μεταξύ 1886 και 1890 από την Γαλλική Εταιρία Φάρων επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οριοθετεί ένα από τα πιο δύσκολα περάσματα στο κεντρικό αιγαίο, αυτό μεταξύ Μυκόνου - Ικαρίας. Η πρώτη του αφή έλαβε χώρα στις 20 Μαϊου του 1890. Εντάχθηκε στο ελληνικό φαρικό δίκτυο στις 9 Απριλίου 1915 λίγο μετά τους βαλκανικούς πολέμους. Για πολλά χρόνια ο Φάρος λειτουργούσε με κύρια πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το 1933 εγκαινιάζεται η λειτουργία του με λυχνία «πυρακτώσεως δια πετρελαϊκών ατμών» διαμέτρου 85 mm4 που σε συνδυασμό με το εστιακό ύψος και με το μοναδικής κατασκευής καταδιοπτρικό σύστημα Β' τάξεως οκτώ φακών Fresnel που διέθετε εξ αρχής απέδωσε στο φάρο τη μέγιστη φωτιστική ισχύ της ιστορίας του, της τάξεως των 42,4 μιλίων. Τη διάταξη συμπλήρωνε ένα κουρδιστό σύστημα περιστροφής, ωρολογιακού τύπου, που έπαιρνε κίνηση από ένα βαρίδι προκειμένου να αποδοθεί η χαρακτηριστική αναλαμπή. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου μετατράπηκε σε φυλάκιο των Ιταλών και παρέμεινε σβηστός. Μετά την αποχώρηση των Ιταλών υπέστη σοβαρές ζημιές στο οίκημα, τον πύργο και τα φωτιστικά μηχανήματα. Επαναλειτούργησε το 1945 με προσωρινή τοποθέτηση αυτόματου πυρσού ασετυλίνης ενώ παράλληλα ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών που ολοκληρώθηκαν το 1949 με την τοποθέτηση νέου φωτιστικού μηχανήματος. Επισκευές στο Φάρο έγιναν επίσης το 1958 καθώς και το 1979 όπου και διαπιστώθηκαν σοβαρές ζημιές στο κτίριο. Το 1980 ο Φάρος του Πάπα μετατράπηκε σε ηλεκτρικό διατηρώντας το σύστημα πετρελαίου ως εφεδρικό μέχρι και τον Οκτώβριο του 2000 οπότε και αυτοματοποιήθηκε πλήρως. Το εστιακό του ύψος είναι στα 75 μέτρα και είναι ορατός από τα 25 μίλια με χαρακτηριστικό του μία λευκή αναλαμπή ανά 20''. Tο ύψος του κυλινδρικού του πύργου είναι 11 μέτρα και για να φτάσει κάποιος στην κορυφή του χρειάζεται να ανέβει 32 πέτρινα και 21 μεταλλικά σκαλοπάτια. Ο πέτρινος φάρος του Πάπα είναι ιδιοκτησίας Πολεμικού Ναυτικού, φυλασσόμενος και από τον Σεπτέμβριο του 2012 με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού αποτελεί και επίσημα αναγνωρισμένο μνημείο. Έγινε ευρύτερα γνωστός από τα γυρίσματα της κινηματογραφικής ταινίας «Το φως πού σβήνει» που πραγματοποιήθηκαν εκεί με πρωταγωνιστή τον Αλέκο Αλεξανδράκη. Κατά καιρούς έχουν δημοσιευθεί αξιόλογα άρθρα και αρχειακό υλικό σε βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά και λευκώματα.

Γιώργος Σούρτης για το ikariamag.gr|από, για και με αφορμή την Ικαριά!
Ακολουθήστε μας σε twitter και Facebook

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε το περιοδικό Εφοπλιστής, τον κύριο Φίλιππο Ποντίκη και ιδιαίτερα την κυρία Σοφία Μπίτσα για την άμεση ανταπόκριση και την πολύτιμη βοήθεια τους.

Βιβλιογραφία
Λύκου Σ. Βαγγέλη, «Ιστορία των Φάρων», Ικαριακά, τεύχος 42, Δεκέμβριος 2001
Ποντίκη Φίλιππου, «Ο Φάρος των ανέμων», Εφοπλιστής, τεύχος 91, Νοέμβριος 2000.
Πέτρινοι φάροι: Από το χτες στο σήμερα / επιμέλεια, Ι. Παπαγιάννη, Β. Πάχτα, Μ. Τριανταφυλλίδου. - Επιτροπή Ερευνών Α.Π.Θ, Θεσσαλονίκη 2007.
Φαροδείκτης Ελληνικών Ακτών, Έκδοση Υδρογραφικής Υπηρεσίας - Υπηρεσία Φάρων, Αθήνα 2011.

Αν έχετε κι εσείς στοιχεία και θέλετε να συμβάλλετε σε μία εργασία που ετοιμάζεται προς δημοσίευση για τον Φάρο του Πάπα, παρακαλούμε επικοινωνείστε στο vourliotaki@gmail.com.