Τα μανιτάρια είναι από τις πιο παράξενες και θαυμαστές υπάρξεις στη φύση. Εμφανίζονται ξαφνικά μετά από τις πρώτες βροχές και εξίσου ξαφνικά χάνονται. Αλλά τι είναι μανιτάρια; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά τα αναπαραγωγικά όργανα κάποιων οργανισμών, των μακρομυκήτων. Οι μακρομύκητες ανήκουν στο βασίλειο των Μυκήτων, και ζουν σε όλα τα χερσαία οικοσυστήματα κρυμμένοι σε διάφορα υποστρώματα, όπως έδαφος, φυλλοστρωμνή, ξύλο. Το σώμα τους καλείται μυκήλιο, απαρτίζεται από μικροσκοπικά νημάτια, τις υφές, οι οποίες διαβιώνουν μέσα στα υποστρώματα για πολλά χρόνια, και με τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες (δηλαδή συνδυασμό θερμοκρασίας και υγρασίας) σχηματίζουν τα ορατά μακροσκοπικά αναπαραγωγικά τους όργανα, τα γνωστά μανιτάρια. Μοναδικός σκοπός του σχηματισμού αυτών των πανέμορφων και τόσο πολύπλοκων δομών αποτελεί η παραγωγή σπορίων, ώστε να εξασφαλιστεί η διαιώνιση των ειδών στα οικοσυστήματα.

Τα μανιτάρια είναι ζωτικής σημασίας για το δασικό οικοσύστημα και την άγρια ζωή. Αν και μικροσκοπικά σε σχέση με ένα πεύκο ή μια βελανιδιά μπορεί να είναι η κύρια αιτία ύπαρξης τους και αντίστροφα. Τα συναντάμε είτε ως σαπροτροφικούς οργανισμούς, είτε ως συμβιωτικούς, είτε ως παρασιτικούς και παθογόνους. Ως συμβιωτικοί σχηματίζουν σχέσεις αμοιβαιότητας με τις ρίζες δένδρων και θάμνων, τις μυκόρριζες , βελτιώνοντας την ανάπτυξη και την αντοχή τους, ιδιαίτερα σε καταστάσεις καταπόνησης. Επιπλέον είναι τα φυσικά εργοστάσια ανακύκλωσης των οικοσυστημάτων και αποτελούν σημαντικό μέρος της βιοποικιλότητας και της Ικαρίας. Αν και βρίσκονται σχεδόν παντού, αποτελούν έναν άγνωστο κόσμο για τους περισσότερους.

Για πολλούς κατοίκους της Ικαρίας η κατανάλωση άγριων μανιταριών αποτελεί αγαπημένη συνήθεια και εξαιρετική αφορμή για σύντομες και μακρινές εξερευνήσεις στα ρουμάνια του νησιού. Δεν θα μιλήσουμε για την απαιτούμενη προσοχή και γνώση που χρειάζεται, αυτό άλλωστε αποτελεί ευθύνη του κάθε συλλέκτη, όσο για το πως μπορούμε να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά μας ως επισκέπτες στο δάσος και ως μανιταροσυλλέκτες.

Συναντάμε συχνά τα δάση “σκαμμένα”, δεκάδες μανιτάρια ποδοπατημένα, διαμελισμένα και σκορπισμένα τριγύρω. Η συνήθεια να ξεριζώνουμε ότι δεν γνωρίζουμε και ότι δεν μας αρέσει, να μαζεύουμε υπερώριμα, άγνωστα ή και δηλητηριώδη μανιτάρια και λίγο παραπέρα να τα σκορπάμε γύρω μας ενώ αφήνουμε λακκούβες πίσω μας στα σημεία που τα συλλέξαμε υπονομεύει τους μανιταροπληθυσμούς. Παρατηρούμε και φέτος κάνοντας εξορμήσεις για μανιτάρια, συμπεριφορές σχεδόν ληστρικές. Ορισμένοι συμπεριφέρονται σαν εισβολείς σε εχθρική ζώνη, ανακατεύουν τα πάντα και φεύγουν γρήγορα παίρνοντας μαζί τους ότι προλάβουν να αρπάξουν. Δε θα λέγαμε ότι μας χαροποιούν τέτοια φαινόμενα γι αυτό και μοιραζόμαστε συμβουλές και προτάσεις συνειδητοποίησης και ορθής συμπεριφοράς.

Λίγες εισαγωγικές πληροφορίες λοιπόν για το πως μπορούμε να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά μας όταν εξερευνούμε το δάσος για τροφοσυλλογή μανιταριών:
Καταρχάς υπάρχει ανάγκη να αναθεωρήσουμε τον ανθρωποκεντρικό τρόπο σκέψης μας και να αντιληφθούμε τις τεράστιες φυσικές διεργασίες, που συμβάλλουν στην φυσική ισορροπία και ποιος ο ρόλος μας ως άνθρωποι. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να εξοικειωθούμε έστω και με λίγες από τις παρακάτω σκέψεις.
* Προτού επιδοθούμε σε “κυνήγια” μανιταριών οφείλουμε να αποκτήσουμε γνώσεις για τους μύκητες και τη σημασία τους στο οικοσύστημα.
* Όταν επισκεπτόμαστε το δάσος ας ελαχιστοποιούμε τη ζημιά που κάνουμε στη βλάστηση, το στρώμα φύλλων, το έδαφος και άλλες μορφές ζωής που συναντάμε στο διάβα μας.
* Αποφεύγουμε να μετακινούμε νεκρά ξύλα, αποτελούν ιδανικό υπόστρωμα για να αναπτυχθούν μανιτάρια.
* Παίρνουμε μαζί μας έστω και ένα μικρό οδηγό τσέπης και προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε επί τόπου μανιτάρια που μας είναι άγνωστα. Εξοικειωνόμαστε και εκτιμούμε το ποθητό μας εύρημα
* Όσο πιο ηλικιωμένο είναι ένα δάσος ( π.χ. δάσος Ράντη ) τόσο μεγαλύτερη ποικιλία από μανιτάρια φιλοξενεί μεταξύ των οποίων και κάποια σπάνια. Ενημερωνόμαστε λοιπόν για τα σπάνια και απειλούμενα είδη της περιοχής μας και δεν τα συλλέγουμε.
* Να θυμόμαστε ότι και στην Ικαρία μερικά μανιτάρια είναι άκρως δηλητηριώδη – θανατηφόρα ενώ πολλά είδη μπορούν να προκαλέσουν δυσφορία και ήπια συμπτώματα ( εμετός, διάρροια). Ορισμένοι δε άνθρωποι μπορεί να είναι αλλεργικοί ακόμη και σε κοινά φαγώσιμα είδη.
* Δεν υπάρχει λόγος να συλλέγουμε μανιτάρια που δεν σκοπεύουμε να φάμε, έχουν πολύ σημαντικότερο ρόλο να επιτελέσουν στο δάσος από το να γίνουν τα σκουπίδια μας.
* Σεβόμαστε και προστατεύουμε τα μανιτάρια ( φαγώσιμα και δηλητηριώδη ) για να υπάρχουν στο διηνεκές. Αφήνουμε πάντα πίσω μας αρκετά από τα σημεία που περνάμε, δεν μαζεύουμε ποτέ όλα τα μανιτάρια μιας καρποφορίας που θα συναντήσουμε.
* Συλλέγουμε μονάχα από πολυάριθμες ομάδες μανιταριών και δεν παίρνουμε παραπάνω από όσα θα φάμε. Ένας διεθνής κανόνας προτείνει να συλλέγουμε το πολύ τα μισά μανιτάρια από κάθε ομάδα που συναντάμε.
* Χρησιμοποιούμε καλάθι, δίχτυ, καφάσι ή οποιοδήποτε άλλο διάτρητο μέσο μεταφοράς και ποτέ σακούλα. Βοηθάμε με αυτό τον τρόπο τη μεταφορά των σπόρων των μανιταριών μέσα στο δάσος.
* Δεν γινόμαστε άπληστοι, τα μανιτάρια αποτελούν τροφή για δεκάδες άλλα είδη ζωής, έντομα, πουλιά, ερπετά, θηλαστικά. Αφήνουμε λοιπόν πολλά πίσω μας, για άλλους ανθρώπους αλλά και τα υπόλοιπα ζώα του δάσους.
* Συλλέγουμε μόνο ανοικτά μανιτάρια και ποτέ τα νεαρά κλειστά μιας καρποφορίας. Δίνοντας χρόνο στα μανιτάρια να αναπτυχθούν θα μπορέσουν και να παράξουν τα σπόρια τους και θα δημιουργήσουν ένα μεγαλύτερο καρπό προς βρώση.
* Δεν επιμένουμε στη συλλογή στα ίδια σημεία, αφήνουμε το δάσος να καρποφορήσει στην ησυχία του και για άλλους οργανισμούς και αλλάζουμε συχνά μέρη που επισκεπτόμαστε για συλλογή.
* Δεν χρησιμοποιούμε τσουγκράνες, τσάπες ή άλλα εργαλεία παρά μόνο ένα μαχαιράκι για να τα κόβουμε και ένα πινέλο καθαρισμού για να έχουμε λιγότερη δουλειά στο σπίτι καθαρίζοντας επί τόπου τα μανιτάρια που βρίσκουμε.
* Αντί να ξεριζώνουμε μπορούμε να αφήνουμε το κάτω μέρος του ποδιού στο έδαφος, κόβοντας το μανιτάρι χαμηλά και να το καλύπτουμε πάλι με τα φύλλα ή ότι άλλο ήταν σκεπασμένο για να συνεχίζει το μυκήλιο ( ριζικό σύστημα μανιταριών ) να αναπτύσσεται.
* Κοιτάμε να προσφέρουμε και κάτι στο δάσος και όχι μόνο να παίρνουμε από τους φυσικούς του πόρους γιατί δεν είναι αστείρευτο!

Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και άλλα, ωστόσο σε κάθε περίπτωση προσπαθούμε να συλλέγουμε υπεύθυνα και με σεβασμό στο δάσος, που μας προσφέρει τόσο απλόχερα τις υπέροχες μανιταρολιχουδιές του μεταξύ πολλών άλλων. Ίσως δε ήρθε ο καιρός να δημιουργηθεί και ένας δραστήριος σύλλογος μανιταρόφιλων στην Ικαρία, δεδομένου ότι δεκάδες πλέον κάτοικοι επιδίδονται λίγο ή πολύ στο λατρεμένο αυτό είδος τροφοσυλλογής.

Έως τότε φροντίζουμε τα ρουμάνια για να μας φροντίζουν και αυτά!

Λευτέρης Τρικιριώτης, Ράχες Ικαρίας
metroindian@yahoo.gr

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις από τις φιλοξενούμενες πένες.