Όποιος έχει περιηγηθεί στο Αιγαίο. σημειώνει την διαφορά απόχρωσης που έχει η ομιλούμενη γλώσσα. Δεν είναι ακριβώς διάλεκτος, αφού λίγες είναι οι εντελώς ιδιόμορφες λέξεις στην κάθε περιοχή. Είναι περισσότερο η προφορά.

Έτσι και στην Ικαρία, η προφορά της ελληνικής γλώσσας, τουλάχιστον στους παλιούς μόνιμους κατοίκους, η παραδοσιακή προφορά έχει κάτι το ιδιαίτερο. Είναι τραγουδιστή, με έντονα και τραβηγμένα τα φωνήεντα. Μοιάζει κάπως με τα Χιώτικα και τα Ροδίτικα, αλλά είναι ακόμα πιο μελωδική. Υπάρχουν επίσης τρόποι έκφρασης που θυμίζουν Κρήτη.

Μέρος της εξήγησης φυσικά θα πρέπει να αναζητηθεί στην καταγωγή των κατοίκων. Είναι αλήθεια ότι πολλοί Καριώτες έχουν προγόνους που ήλθαν από την Χίο, την Κρήτη, τα Δωδεκάννησα. Ωστόσο, θα πρέπει να υπάρχει και κάποια σχέση με το φυσικό περιβάλλον που οδηγεί τους ανθρώπους να διαμορφώνουν τον τρόπο ομιλίας τους.

Η φύση της Ικαρίας, με το απότομο βουνό της, τους λιγοστούς και διάσπαρτους πόρους (αγροτική γη που έπρεπε να διαμορφωθεί σε μικρά πεζούλια, μικροί βοσκότοποι) οδήγησε σε ένα τύπο κατοίκησης με αραιούς οικισμούς και δύσκολη επικοινωνία. Οι άνθρωποι ήταν μακριά ο ένας από τον άλλον. Για να δώσουν σήμα αναγνώρισης από απόσταση, έπρεπε να φωνάζουν. Επίσης, ο δυνατός αέρας του νησιού ήταν μια ακόμη πρόκληση. Για την ομιλία με ένταση, τα φωνήεντα είναι πιο κατάλληλα, ενώ οι τραγουδιστές λέξεις είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμες σε συνθήκες περιβάλλοντος βόμβου, θορύβου που δημιουργεί ο αέρας.
Ωστόσο, παράλληλα μια μελωδική, τραγουδιστή προφορά, απαιτεί μεγαλύτερη διάρκεια για την εκφορά των προτάσεων από μια λιτή, πιο πειθαρχημένη προφορά, σαν αυτή που έχουμε στην κοινή προφορά των μεγάλων πόλεων.

Οι γλωσσολόγοι ισχυρίζονται ότι η γλώσσα, η κάθε γλώσσα, διαμορφώνει και το πλαίσιο με το οποίο σκεπτόμαστε και δρούμε. Αν είναι έτσι, και ο τρόπος προφοράς, οι ξεχωριστές διάλεκτοι της κάθε γλώσσας διαμορφώνουν ένα ακόμα μικρο – πλαίσιο που επηρεάζει και τον τρόπο που σκεπτόμαστε και δρούμε, και επομένως μπορεί να εξηγήσει τις διαφορές συμπεριφορών μεταξύ ομάδων ανθρώπων, που ενώ μιλούν την ίδια γλώσσα, έχουν διαφορετικές συμπεριφορές.

Ίσως δηλαδή, υπονοώ, η τραγουδιστή Καριώτικη διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας, παιδί του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού, ευθύνεται για την αργόσυρτη σχέση που έχουν οι κάτοικοι με τον χρόνο, την παραδοσιακή τους ραθυμία. Αν χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο για να πεις αυτά που έχεις να πεις, τότε χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο για να κάνεις και το οτιδήποτε. Το «σπεύδε βραδέως» σού επιβάλλεται χωρίς να το έχεις καταλάβει.

Θα μπορούσε κανείς να το τραβήξει και να ισχυριστεί ότι, αφού χρειάζονται οι Καριώτες περισσότερο χρόνο γενικά, αυτό εξηγεί και το γιατί ζουν, κατά μέσο όρο περισσότερο; (Αν βέβαια αληθεύει κάτι τέτοιο και δεν είναι απλώς εικασία.)

Υπάρχει στην Καριώτικη διάλεκτο μία λέξη που εκφράζει αυτήν την σχέση των κατοίκων με τον χρόνο, που δεν την έχω συναντήσει σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας, είναι μοναδική. Η λέξη «παραματσυράω», που σημαίνει καθυστερώ, τραβάω (σύρω) σε μάκρος μία ενέργεια, δηλώνει με ιδιόμορφο τρόπο τον Ικαριακό τρόπο της καθημερινής βίωσης της ζωής.

Η γλώσσα και οι άνθρωποι.

Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης
aivaliotis@delta-chemicals.gr

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις του Αριστοτέλη Αϊβαλιώτη.